zondag 27 door het jaar – A
Uit de profeet Jesaja 5, 1-7
Het volk van God is als een wijngaard, die oneindig veel zorg kreeg van zijn wijngaardenier. Zou het dan geen vrucht dragen? Het is onder alle volkeren uitverkoren voor een verbond van liefde. Zou het dan blijvend zijn Heer teleurstellen? Dat kan niet de bedoeling zijn…
Voor mijn geliefde wil ik zingen het lied van mijn lief en zijn wijngaard.
Mijn geliefde had een wijngaard, gelegen op vruchtbare grond. Hij bewerkte de grond, haalde de stenen eruit en plantte een edele druivensoort. Hij bouwde er een wachttoren, hakte ook een perskuip uit. Hij verwachtte veel van zijn wijngaard, maar die bracht slechts wrange druiven voort.
Welnu, inwoners van Juda en Jeruzalem, spreek recht tussen mij en mijn wijngaard.
Wat kon ik meer aan mijn wijngaard doen, wat heb ik te weinig gedaan? Ik verwachtte zo veel van mijn wijngaard, waarom bracht hij slechts wrange druiven voort?
Luister, ik zal jullie vertellen wat ik met mijn wijngaard ga doen: Ik ruk de doornhaag uit en breek de muur af, zodat hij verbrand en vertrapt kan worden. Ik zal hem laten verwilderen, er wordt niet meer gesnoeid, niet meer gewied, dorens en distels schieten er op. De wolken zal ik opdragen geen regen op hem te laten vallen.
Israël is de wijngaard van de Heer van de hemelse machten, de uitgelezen aanplant zijn de inwoners van Juda.
Hij verwachtte recht, maar oogstte onrecht, hij zocht rechtsbetrachting, maar vond rechtsverkrachting.
Psalm 80, 9 + 12 + 13 + 14 + 15 + 16 + 19 + 20
Refr.: De wijngaard van de Heer is het huis van Israël.
U hebt een wijnstok uitgegraven in Egypte,
en volken verdreven om hem te planten.
Hij strekte zijn takken uit tot de zee,
tot aan de Grote Rivier zijn ranken.
Waarom hebt U zijn omheining vernield ?
Voorbijgangers plukken hem leeg,
wilde zwijnen wroeten hem om,
velddieren vreten hem kaal.
God van de hemelse machten, keer U tot ons,
kijk neer uit de hemel en zie, bekommer u om deze wijnstok,
de stek die uw hand heeft geplant,
het kind dat U zelf hebt grootgebracht.
Dan zullen wij niet van U wijken.
Laat ons leven, en wij roepen uw Naam:
Heer, God van de hemelse machten, keer ons lot ten goede,
toon uw lichtend gelaat en wij zijn gered.
Uit de brief van Paulus aan de Filippenzen 4, 6-9
De vrede, die van God komt en die Christus ons heeft nagelaten, wekt vertrouwen en gebed. Zij maakt een einde aan de angst en heiligt de menselijke deugden.
Broeders en zusters,
wees over niets bezorgd, maar vraag God wat u nodig hebt en dank Hem in al uw gebeden. Dan zal de vrede van God, die alle verstand te boven gaat, uw hart en gedachten in Christus Jezus bewaren.
Ten slotte, broeders en zusters, schenk aandacht aan alles wat waar is, alles wat edel is, alles wat rechtvaardig is, alles wat zuiver is, alles wat lieflijk is, alles wat eervol is, kortom, aan alles wat deugdzaam is en lof verdient. Doe alles wat ik u heb geleerd en overgedragen, wat ik u heb verteld en laten zien. Doe het, en de God van de vrede zal met u zijn.
Alleluia.
Ik heb u uitgekozen uit de wereld,
om op tocht te gaan
en vruchten voort te brengen,
die blijvend mogen zijn.
Alleluia.
Uit het evangelie volgens Matteüs 21, 33-43
De leiders van het volk, voor wie het niet genoeg was eertijds de profeten te hebben mishandeld die God hen zond, gaan nu zo ver zijn eigen zoon te vermoorden. Op Christus, de steen die door Israël werd verworpen, maar die uitgekozen werd door de Vader, zal de Kerk gebouwd worden, het nieuwe volk Gods dat geroepen is om vruchten voort te brengen in overvloed.
Jezus sprak tot de hogepriesters en de oudsten van het volk:
‘Luister naar deze gelijkenis. Er was eens een landheer die een wijngaard aanlegde en hem omheinde. Hij groef er een kuil voor de wijnpers en bouwde een uitkijktoren. Toen verpachtte hij hem aan wijnbouwers en ging op reis. Tegen de tijd van de druivenoogst stuurde hij zijn knechten naar de wijnbouwers om zijn vruchten in ontvangst te nemen. Maar de wijnbouwers grepen de knechten, ze mishandelden er een, doodden een ander en stenigden een derde. Daarna stuurde de landheer andere knechten, een grotere groep dan eerst, maar met hen deden ze hetzelfde. Ten slotte stuurde hij zijn zoon naar hen toe, met de gedachte: Voor mijn zoon zullen ze wel ontzag hebben. Toen de wijnbouwers de zoon zagen, zeiden ze onder elkaar: “Dat is de erfgenaam! Kom op, laten we hem doden en zo zijn erfenis opstrijken”, en ze grepen hem vast, gooiden hem de wijngaard uit en doodden hem. Wanneer nu de eigenaar van de wijngaard komt, wat moet hij dan met die wijnbouwers doen?’
Ze antwoordden: ‘De onmensen! Laat hij ze op een mensonwaardige manier ombrengen en de wijngaard verpachten aan andere wijnbouwers, die de vruchten wel aan hem afdragen wanneer het daar de tijd voor is.’
Daarop zei Jezus tegen hen: ‘Hebt u dit nooit in de Schriften gelezen: “De steen die de bouwers afkeurden is de hoeksteen geworden. Dankzij de Heer is dit gebeurd, wonderbaarlijk is het om te zien.” Daarom zeg Ik u: het koninkrijk van God zal u worden ontnomen, en gegeven worden aan een volk dat het wel vrucht laat dragen.’
Van Woord naar leven
In de parabel van de misdadige wijnbouwers gaat het over een wijngaard, een uitgekozen plek, die God met speciale zorgen koestert en met zijn Liefde omringt. Waar zou die wijngaard van God op onze dagen te vinden zijn? Niet in één bepaald, zeer gelovig land of in één vurig bedevaartsoord. In onze tijd is Gods wijngaard te vinden op eender welke plaats op onze aarde waar zijn Liefde de kans krijgt op te schieten en tussen de mensen goede vruchten voort te brengen. En wij, wij zijn de beheerders van die wijngaard. Wij zijn dus de behoeders van de bevoorrechte plaatsen in onze wereld van vandaag waar de liefde nog kan bloeien en tastbaar worden: ons gezin, onze leefgemeenschap, onze parochie, onze Kerk.
Wat zijn toch de goede vruchten die God van ons mag verwachten? “Blijdschap, vrede en geduld, vriendelijkheid, goedheid en trouw, zachtheid, verzoening en rechtvaardigheid” God droomt en hoopt dat onze wereld hierdoor meer en meer zijn wijngaard zou worden, zijn Rijk, waar de liefde ervaren en doorgegeven wordt.
Maar Gods liefdesaanbod en droom wordt blijkbaar diep gekwetst. In de plaats van goede vruchten voort te brengen worden de wijnbouwers ondankbaar en opstandig. Het eigenbelang steekt de kop op. Zij willen zich de wijngaard toe-eigenen. Zij mishandelen de afgezanten van de Heer. Zij vermoorden zelfs zijn Zoon. De parabel eindigt met een scherpe veroordeling van zoveel liefdeloosheid: “God zal zijn wijngaard aan een ander volk geven dat wél goede vruchten afdraagt.” Voor Mattheüs betekende dit duidelijk dat de taak, die tot dan toe aan de joodse leiders was toevertrouwd, nu zou worden overgenomen door de jonge Kerk van de verrezen Heer Jezus. Wat zou dat voor ons betekenen?
Misschien wel dit: Wanneer wij op een bepaald ogenblik in ons gezin, in onze leefgemeenschap, in onze parochie, in onze Kerk vooral gaan handelen uit eigenbelang, als wij niet meer liefdevol leven, niet meer dankbaar en geduldig, niet meer vriendelijk en trouw of niet meer rechtvaardig zijn, dan is het Rijk Gods gewoon niet meer onder ons aanwezig. Dan leeft God niet meer in ons midden. Hij herleeft telkens opnieuw in ons gezin, in onze leefgemeenschap, in onze parochie, in onze Kerk, daar waar Hij dankbaar wordt erkend als Schepper en Eigenaar van onze aarde, daar waar zijn Zoon wordt aanvaard als Redder van onze mensenwereld. God herleeft telkens opnieuw tussen diegenen die het aandurven, ondanks alles, toch vriendelijk en trouw en rechtvaardig te zijn. Hij wordt tastbaar tussen diegenen die toch de liefde tot fundament en hoeksteen van hun leven maken. “De steen die de bouwlieden hebben verworpen is de hoeksteen geworden!” Waar Jezus en zijn dienstbare liefde de hoeksteen worden, daar woont God!
En wij mogen de dankbare behoeders zijn van de plaatsen waar Jezus’ dienstbare liefde in onze dagen bloeit in ons gezin, in onze leefgemeenschap, in onze parochie, in onze Kerk.
Frans Mistiaen, sj
Reageren, je eigen woordje plaatsen, of uitwisselen over de overweging, kan via de blog Van Woord naar leven.
Laten wij bidden
Goede God,
raak ons in uw Zoon aan en neem ons op in zijn zending, opdat de vruchten van ons leven zijn vruchten mogen zijn; bouwstenen van uw Rijk hier op aarde.
In Christus’ naam. Amen.
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
Franciscus van Assisi († 1226)
Franciscus van Assisi, Italië; diaken, stichter & mysticus
Afkomst en jonge jaren
Franciscus werd in 1182 in Assisi geboren als zoon van de lakenkoopman Pietro Bernardone. Zijn moeder Pica liet hem met de naam Giovanni dopen, maar zijn vader, net terug van een handelsreis naar Frankrijk, veranderde deze naam in Franciscus (lett. Fransman). Hoewel de jonge Franciscus wel wat onderwijs genoot, werd hij al spoedig opgenomen in de lakenhandel van zijn vader. Zo rond zijn 20e levensjaar manifesteerde hij zich als een echte levensgenieter, die ruim voorzien was van geld en vele vrienden. Hij leek voorbestemd om ooit het familiebedrijf van zijn vader voort te zetten. Net als veel andere plaatsgenoten nam Franciscus vol enthousiasme deel aan een oorlog tussen Assisi en de buurstad Perugia (1202), maar raakte gevangen. Pas na een jaar kwam hij ernstig verzwakt door de koorts en na het betalen van een losgeld door zijn vader eindelijk vrij.
Een visioen
Na zijn terugkeer kon hij zijn draai niet vinden. Plotseling kreeg hij in het kerkje van San Damiano een visioen. Het houten kruisbeeld met daarop een geschilderde afbeelding van Jezus sprak: ‘Franciscus, ga en herstel mijn huis.’ Franciscus vatte dit letterlijk op: vol energie zette hij zich in voor het herstel en de schoonmaak van het kerkje. De bredere betekenis van die woorden ontging hem op dat moment nog. Om aan allerlei middelen voor het uitvoeren van zijn taak te komen schrok hij er zelfs niet voor terug stoffen en gereedschap van zijn vader in het geheim te verkopen. Zijn vader werd deze levenswijze van zijn zoon zat en besloot hem in het openbaar tot de orde te roepen. In het bijzijn van bisschop Guido van Assisi deed Franciscus echter afstand van zijn erfdeel door zich, tot ontsteltenis van zijn vader en alle aanwezigen, publiekelijk van al zijn kleding te ontdoen. De bisschop bedekte de naakte Franciscus daarop snel met zijn mantel.
Ontmoeting met melaatse
In boerenkleding verliet Franciscus de stad Assisi om in de omgeving als kluizenaar te gaan leven. In een van die dalen kwam hij een melaatse tegen. Melaatsen werden in die tijd vanwege hun onafzichtlijk uiterlijk en de besmettelijke aard van hun ziekte uit de samenleving verstoten. Franciscus omhelsde de melaatse tot diens stomme verbazing. Hij ging de boodschap van Jezus nu radicaal navolgen door melaatsen en andere zieken te verplegen. Door bedelen voorzag hij zich in zijn dagelijks onderhoud.
Ontmoeting met de paus
Na een tijdje merkte hij dat zijn programma van eenvoud en armoede en het verlangen naar een dieper, persoonlijker geloof ook bij anderen aansloeg. Om te kunnen preken had Franciscus toestemming van de paus nodig. Daarom begaf hij zich in 1209 met elf aanhangers naar Rome, waar het tot een ontmoeting kwam tussen de eenvoudige ‘poverello’ (= arme, kleine man) en de machtige paus Innocentius III. Er bestaat een verhaal dat de paus na het bezoek een droom kreeg. De kerk waar hij gewoonlijk de missen opdroeg, de basiliek van Lateranen, stond op het punt ineen te storten. Opeens verscheen daar Franciscus die verder verval voorkwam door zijn schouders onder het bouwwerk te zetten. Hoewel Franciscus geen priester of theoloog was en ook niet in een klooster woonde, gaf de paus gaf nu toestemming om te gaan preken; de kruinen van de twaalf mannen werden als teken van opname in de geestelijke stand geschoren.
Minderbroeders
Franciscus en zijn volgelingen gingen zich ‘minderbroeders’ noemen: wie het evangelie in praktijk wilde brengen moest ook de minste zijn. Dit betekende niet alleen afstand van persoonlijk maar ook van gezamenlijk bezit in een nieuw type klooster. Dat betekende voor Franciscus en volgelingen een keuze om in de wereld werkzaam te zijn en niet in afzondering. Dat betekende lang niet altijd dat het publiek begripvol op een groep armoedzaaiers zat te wachten. Dat bleek toen Franciscus een preek hield voor een groep mensen die zich verveeld en ongeïnteresseerd gedroeg. Franciscus werd daar zeer boos over: hij kon net zo goed tegen de vogels spreken. En toen hij dat vervolgens deed, hielden de vogels zich tot stomme verbazing van iedereen stil. Mede door dit voorbeeld is het beeld van Franciscus als heilige van de natuur ontstaan.
Clara
In 1212 sloot Clara, een dochter van een rijke edelman, onder de indruk van de preken door Franciscus zich aan bij de prille franciscaanse levenswijze. Ook zij ontdeed zich van haar rijke kleding en liet zich de lange blonde haren afknippen. Zij en haar volgelingen werden ondergebracht in het kerkje van San Damiano, waar zij een leven van radicale armoede zouden leiden. Tegen de oorspronkelijke bedoeling van Franciscus in groeide deze beweging uit tot een louter contemplatieve orde, waarvan de leden het klooster niet verlaten en het koorgebed centraal staat.
Op kruistocht
Franciscus besloot in 1219 om ondanks zijn zwakke gezondheid met kruisvaders mee te trekken naar Egypte. De verschrikkelijke strijd tussen christenridders en moslims maakte op hem zo’n diepe indruk, dat hij besloot op eigen houtje op vredesmissie naar de sultan van Egypte te gaan. Franciscus merkte tot zijn verrassing dat de sultan totaal niet voldeed aan het beeld van een wrede heerser maar integendeel een man van beschaving en een gelovige moslim bleek te zijn, die Franciscus met respect tegemoet trad. De vredesmissie werd niettemin geen succes; Franciscus keerde terug naar Italië. Op de terugreis liep hij een oogziekte op, waardoor zijn gezichtsvermogen in de jaren daarna sterk achteruit zou gaan.
Zijn late jaren
In de daaropvolgende jaren bleek het aantal minderbroeders zo toegenomen dat er steeds mee behoefte werd gevoeld aan een meer uitgewerkte regel en organisatievorm. Sommige broeders begonnen kloosters te bouwen, zeer tegen de zin van Franciscus die vasthield aan zijn armoede-ideaal. Hij moest steeds meer genoegen nemen met een rol op het tweede plan binnen zijn eigen beweging.
Vanaf 1220 ging de gezondheid van Franciscus steeds meer achteruit. Hij trok zich terug en leidde een leven van gebed en boete. Zijn religieuze ontwikkeling vond een hoogtepunt in een visioen op de berg Alverna: daar ontving hij de tekens van Christus’ wonden aan zijn lichaam (de ‘stigmata’). Uit die tijd stamt ook zijn beroemde Zonnelied (of Loflied der Schepselen), waarin hij Gods schepping prees. Hij uitte niettemin steeds meer het verlangen te worden door omhelsd door ‘Zuster Dood’. Op 3 oktober 1226 stierf hij in het Portiunculakerkje. Twee jaar later werd Franciscus door de paus heilig verklaard. Zijn feestdag werd vastgesteld op 4 oktober. Zijn lichaam werd later overgebracht naar de crypte van de nieuw gebouwde Sint-Franciscusbasiliek in Assisi. In fresco’s in de onder- en bovenkerk hebben de schilders Cimabue en Giotto zijn leven uitgebeeld. Franciscus wordt afgebeeld met het kleed van zijn orde: een bruine of grijze pij met kap, een koord om zijn middel en wondentekenen in handen, voeten en zij.
Laten wij bidden
Goede God,
raak ons in uw Zoon aan en neem ons op in zijn zending, opdat de vruchten van ons leven zijn vruchten mogen zijn; bouwstenen van uw Rijk hier op aarde.
In Christus’ naam. Amen.