zondag 17 door het jaar – B
Uit het tweede boek Koningen 4, 42-44
Het mirakel dat door Elia wordt verricht, heeft een drievoudige betekenis: God vertrouwt aan de mens zijn eigen meesterschap over de wereld toe; de armen moeten te eten krijgen; en wat de mens eigenmachtig voortbrengt is slechts een aankondiging van de overvloed van de eindtijd.
Op een keer kwam iemand uit Baäl-Salisa Elisa opzoeken. Hij bracht twintig gerstebroden voor de godsman mee, gebakken van meel uit de nieuwe oogst, en een zakje vers graan.
Elisa droeg zijn bediende op dit als maal aan de profeten voor te zetten. Toen de bediende protesteerde dat het beslist niet genoeg was voor honderd personen, zei Elisa nogmaals: ‘Zet het de profeten voor, ze zullen er een maaltijd aan hebben. Want dit zegt de Heer: Ze zullen ervan eten en nog overhouden ook.’
Toen zette zijn bediende het de profeten voor, en zij aten ervan en hielden nog over, zoals de Heer had gezegd.
Psalm 145, 10-11 + 15-16 + 17-18
Refr.: God blijft zijn schepselen trouw.
Laten al uw schepselen U loven, Heer,
en uw getrouwen U prijzen.
Laten zij getuigen van de luister van uw koningschap,
spreken over uw machtige werken,
Allen zien hoopvol naar U uit,
U geeft brood, op de juiste tijd.
Gul is uw hand geopend,
U vervult het verlangen van alles wat leeft.
Rechtvaardig is de Heer in alles wat Hij doet,
zijn schepselen blijft Hij trouw.
Allen die Hem aanroepen is de Heer nabij,
die Hem roepen in vast vertrouwen.
Uit de brief van Paulus aan de Efeziërs 4, 1-6
De geestelijke eenheid onder de christenen en hun geduld met elkaar vloeien niet voort uit hun menselijke aard. Zij volgen noodzakelijk uit hun delen in dezelfde goddelijke gaven en hun gemeenschap met dezelfde enige Heer.
Broeders en zusters,
ik, die gevangen zit omwille van de Heer, vraag u dringend de weg te gaan die past bij de roeping die u hebt ontvangen: wees steeds bescheiden, zachtmoedig en geduldig, en verdraag elkaar uit liefde. Span u in om door de samenbindende kracht van de vrede de eenheid te bewaren die de Geest u geeft: één lichaam en één geest, zoals u één hoop hebt op grond van uw roeping, één Heer, één geloof, één doop, één God en Vader van allen, die boven allen, door allen en in allen is.
Alleluia.
Een groot profeet is onder ons opgestaan
en God heeft genadig neergezien op zijn volk.
Alleluia.
Uit het evangelie volgens Johannes 6, 1-15
Zoals Mozes in de woestijn, en later de profeet Elisa, heeft ook Jezus door een broodvermenigvuldiging kunnen zorgen voor het volk dat ‘honger’ had.
Hier in het Johannesevangelie wordt de broodvermenigvuldiging ook verteld als een voorafbeelding van de Eucharistie, waardoor de gelovigen met Gods genade in één gemeenschap verbonden worden.
Jezus ging naar de overkant van het Meer van Galilea, bij Tiberias. Een grote menigte mensen volgde Hem, omdat ze gezien hadden welke wondertekenen Hij bij zieken deed.
Jezus ging de berg op, en ging daar met zijn leerlingen zitten. Het was kort voor het Joodse pesachfeest. Toen Jezus om zich heen keek en zag dat die menigte naar Hem toe kwam, vroeg Hij aan Filippus: ‘Waar kunnen we brood kopen om deze mensen te eten te geven?’ Hij vroeg dat om Filippus op de proef te stellen, want zelf wist Hij al wat hij zou gaan doen.
Filippus antwoordde: ‘Zelfs tweehonderd denarie zou niet voldoende zijn om iedereen een klein stukje brood te geven.’
Een van de leerlingen, Andreas, de broer van Simon Petrus, zei: ‘Er is hier wel een jongen met vijf gerstebroden en twee vissen – maar wat hebben we daaraan voor zoveel mensen?’
Jezus zei: ‘Laat iedereen gaan zitten.’
Er was daar veel gras, en ze gingen zitten; er waren ongeveer vijfduizend mannen. Jezus nam de broden, sprak het dankgebed uit en verdeelde het brood onder de mensen die er zaten. Hij gaf hun ook vis, zoveel als ze wilden.
Toen iedereen volop gegeten had zei Hij tegen zijn leerlingen: ‘Verzamel nu de overgebleven stukken brood, zodat er niets verloren gaat.’
Dat deden ze en ze vulden twaalf manden met wat overgebleven was van de vijf gerstebroden die men had gegeten.
Toen de mensen het wonderteken dat Hij gedaan had zagen, zeiden ze: ‘Hij moet wel de profeet zijn die in de wereld zou komen.’
Jezus begreep dat ze Hem wilden dwingen om mee te gaan en Hem dan tot koning zouden uitroepen. Daarom trok Hij zich terug op de berg, alleen.
Van Woord naar leven
De overweging van vandaag is van de hand van Frans Mistiaen, sj
Allen hebben we honger. Honger, niet zozeer naar brood voor onze maag. Wij voelen veeleer een diepere honger: honger naar vrede en vergeving, naar geborgenheid, naar waarheid en echte liefde. Wie schenkt ons toch voor deze diepere verlangens verzadiging en nieuwe kracht? Misschien ervaren ook wij soms wel eens de ontmoediging van Jezus’ leerlingen: “Waar moeten wij dát brood gaan halen?”
Midden in het gevoel van machteloosheid treedt een jongen naar voren die zijn knapzak opendoet en vijf gerstebroden en twee vissen aanbiedt. Een klein gebaar dat veel teweegbrengt. Zoals dikwijls, is het ook hier de jeugd die de situatie redt: de jeugd namelijk die in ieder van ons steekt.
Want, hoezeer ook wij in een hoek van ons hart de twijfels van de ongelovige apostels horen murmelen: “Wat is dat nu voor zoveel volk?”, toch herkennen wij in dat moedig gebaar van die éne jongen de jeugdige edelmoedigheid van onze eigen beste dagen.
Ja, wij weten het weer: Als wij naar voren treden en de Heer gul durven aanbieden wat wij hebben gekregen, ja dán gebeuren grootse dingen. Als wij hetgeen wij bezitten, hoe weinig het misschien ook is, met liefde durven weggeven, dan worden velen rondom ons vervuld met diepe vreugde, verrijkt door nieuwe hoop. Wij weten het wel: wat met een edelmoedig hart wordt gedeeld, verrijkt anderen overvloedig. “Delen” wordt “vermenigvuldigen”.
Ja, wij herinneren het ons… hoe die zogezegd onervaren jongere toch leider of leidster werden van gehandicapten en minder-bedeelden en hun door hun edelmoedigheid tijdens een vakantie een prachtkamp bezorgden. Gedeelde liefde werd vermenigvuldigde vreugde.
Ja, wij herinneren het ons weer… hoe die jonge leerkracht met zwakke overtuigingskracht het toch waagde aan zijn leerlingen te vertellen over Jezus’ blijde boodschap en werd beluisterd en geapprecieerd. Gedeelde liefde werd vermenigvuldigde vreugde.
Ja, wij herinneren het ons weer… hoe die jonge ouders, met beperkte middelen, hun kinderen wisten op te voeden op een manier dat elk van hen zijn eigen, originele weg in het leven vond. Gedeelde liefde werd vermenigvuldigde vreugde.
De edelmoedigheid van onze eigen vernieuwde jeugdigheid kan veel vreugde vermenigvuldigen. Want, ook vandaag doet de Heer grootse dingen met hetgeen wij aanbieden. Door een klein, delend en gevend gebaar kunnen velen rondom ons rijkelijk verzadigd worden. Wij moeten het vooral niet te ver gaan zoeken. Wij moeten maar eenvoudig kijken naar wat wij voor vandaag nog kunnen bovenhalen uit die knapzak van ons hart: wat meer vrede en vergeving, wat meer zachtheid en geborgenheid, wat meer waarheid en echte liefde.
Wie vandaag naar de eucharistie gaat treedt weer in zijn jeugdige edelmoedigheid naar voren met open handen en een open hart. Het weinige wat wij hebben, maar durven delen, wordt door de Heer Jezus rijkelijk vermenigvuldigd en tot teken van zijn overvloed.
Laten wij bidden
Heer Jezus,
net als de jeugdige jongen uit het evangelie, komen wij met het weinige wat we hebben tot bij U, om het U aan te bieden, omdat we geloven dat Gij er het wonder van Gods liefde mee kunt bewerkstelligen. Neem het aan Jezus, neem ons aan, gebruik het, en ons, in uw dienst. Moge velen daar baat bij hebben. Tot lof en eer van de Allerhoogste.
In uw naam. Amen.
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
Jacobus Apostel († ca 44)
Santiago, Spanje; martelaar met zijn bekeerling, de Schriftgeleerde Josias
Hij was één van ‘de twaalf’; de kring van Jezus’ meest intieme leerlingen. Om hem te onderscheiden van de andere Jacobus uit de Twaalf, wordt hij ‘Maior’, ‘de Meerdere’ (= de oudere) genoemd. Ook zijn jongere broer Johannes, de latere evangelist, hoorde daartoe. Zij waren zonen van Zebedeus, een welvarende visser uit het plaatsje Bethsaïda aan het Meer van Gennesareth; hun moeder heette Maria Salome.
Markus vertelt, hoe hij en Johannes Jezus’ leerlingen waren geworden. ‘Toen Jezus eens langs het Meer van Galilea liep, zag hij Simon en de broer van Simon, Andreas, terwijl ze bezig waren het net uit te werpen in het meer; zij waren namelijk vissers. Jezus sprak tot hen: “Komt, volgt Mij; Ik zal maken, dat je vissers van mensen wordt. Terstond lieten zij hun netten in de steek en volgden Hem. Iets verder gaande zag Hij Jacobus, de zoon van Zebedeus, en diens broer Johannes; ook zij waren in de boot bezig hun netten klaar te maken. Onmiddellijk riep Hij hen. Zij lieten hun vader Zebedeus achter en volgden Hem’ (Markus 01,16-20).
Johannes en Jacobus worden in de evangelies ook wel ‘zonen van de donder’ genoemd (Markus 03,17). Zou vader bars of driftig van karakter geweest zijn? Of zijzelf? Dat zij inderdaad nogal drastisch te werk konden gaan, wordt verteld in het verhaal, dat Jezus en zijn leerlingen in een Samaritaans dorp niet ontvangen werden, omdat Jeruzalem hun reisdoel was. Gastvrijheid was in die dagen een sociale verplichting. Maar nu was er dus niemand die hen uitnodigde voor de nacht. ‘Toen de leerlingen Jacobus en Johannes dit gewaar werden, vroegen ze: “Heer, wilt U dat wij vuur van de hemel afroepen om hen te verdelgen?” Maar Hij keerde zich om en wees hen op strenge toon terecht’ (Lukas 09,54-55).
Volgens Mattheus kwamen de twee op een keer met hun moeder op Jezus af en wierpen zich aan zijn voeten ten teken dat zij iets te vragen hadden. Hij vroeg aan moeder: “Wat verlangt u?”
Waarop zij antwoordde: “Laat deze twee jongens van mij in uw koninkrijk zitten één aan uw rechterhand en één aan uw linkerhand.”
Moeder had blijkbaar een grote carrière voor ogen. Tot woede van de andere tien. Het was de aanleiding voor Jezus iets te zeggen over ware grootheid: “Wie onder jullie groot wil worden, moet dienaar van jullie zijn” (Mattheus 20,20-28).
Met Petrus en Johannes maakte Jacobus deel uit van het groepje van drie apostelen dat getuige was van een aantal grote momenten uit Jezus’ leven. Ze mochten erbij zijn, toen Jezus Jaïrus’ dochtertje uit de dood deed opstaan (Markus 05,35-43); ze waren bij Jezus’ gedaanteverandering op de berg (Markus 09,02-08) en op de vooravond van zijn lijden en dood in de tuin van Gethsemani, waar Jezus zich afzonderde om in doodsangst tot zijn Vader te bidden (Markus 14,32-34).
Volgens de Handelingen van de Apostelen werd Jacobus op last van koning Herodes met het zwaard gedood (Handelingen 12,02). Dat moet omstreeks het jaar 44 gebeurd zijn. Over de oorzaak van deze terechtstelling zeggen de Handelingen niets, maar de legende weet te vertellen dat hij weigerde met koning Herdodes in debat te gaan. Hij is de eerste martelaar in de kring van de Twaalf.
De naam Sant-Iago is de Spaanse weergave van Sint-Jacobus. Sinds de 9e eeuw vormt deze plaats één van de beroemdste en drukst bezochte bedevaartsoorden van de westerse wereld. In de middeleeuwen kwam het na Rome en Jeruzalem op de derde plaats. Langs de aanlooproutes in Frankrijk (‘Melkweg’ genoemd) ontstonden gedurende de middeleeuwen tallozen kerken, kloosters, kapellen en gasthuizen.
Hij is patroon van pelgrims, bedevaartgangers, reizigers en mensen onderweg; vandaar uit ook voor schippers en binnenschippers (in de middeleeuwen o.a. te Antwerpen en Gent), en wellicht in het verlengde daarvan weer van vissers (Nieuwpoort, België); van ridders, paardrijders en ruiters; van krijgers, soldaten en oorlogvoerenden; van waskaarsenmakers (omdat pelgrims vaak waskaarsen brandden bij een beeld van Sint Jacobus); van hoedenmakers (omdat pelgrims een insigne op hun hoed of kleding bevestigden; o.a. te Brussel en Turnhout), dus ook van kousenmakers, lakenwevers (Brugge), lakensnijders (Brugge) en lakenververs (Gent), van bontbewerkers; ook van lorrenboeren (bv. Brussel) en voddenkooplui (omdat de pelgrims er vaak nogal haveloos bijliepen); in het verlengde daarvan ook van lastdragers, dagloners, arbeiders en behoeftigen; van apothekers en drogisten (omdat je bij hen net als bij Jacobus voor alle kwalen terecht kon); van molenaars (vanwege de oogsttijd; en tenslotte van de kettingsmeden (?).
Zijn voorspraak werd ingeroepen tegen allerhande ziekten, m.n. reumatiek; voor het gedijen van appels (de eerste appels van het jaar heetten sint-jakobsappels) en van rogge (omstreeks Sint-Japik begint de roggeoogst); voor goede oogst en mooi weer.
Jacobus wordt afgebeeld als pelgrim: lange mantel, breedgerande hoed, staf, reistas, drinkfles. Op zijn hoed en op zijn borst is de pelgrimsschelp te zien. Deze St-Jakobsschelpen werden door de pelgrims aangetroffen op het strand bij Santiago en als souvenirs meegenomen, meestal vastgenaaid op de hoed of een andere opzichtige plek op de kleding. Het werd het pelgrims- en trekkersinsigne bij uitstek. In onze eeuw heeft de oliemaatschappij Shell datzelfde beeldmerk overgenomen; men vindt het bij alle benzinepompen: symbool immers van mensen onderweg. Wie in de middeleeuwen dergelijke schelpen droegen, stonden onder de persoonlijke bescherming van Sint Jacobus en waren haast onschendbaar.
Op afbeeldingen die ouder zijn dan de 9e eeuw of daarop geïnspireerd zijn, draagt Jacobus nog wel eens zwaard: het instrument waarmee hij gedood is. Na de 14e eeuw is het zwaard definitief vervangen door een pelgrimsstaf.
Laten wij bidden
Heer Jezus,
net als de jeugdige jongen uit het evangelie, komen wij met het weinige wat we hebben tot bij U, om het U aan te bieden, omdat we geloven dat Gij er het wonder van Gods liefde mee kunt bewerkstelligen. Neem het aan Jezus, neem ons aan, gebruik het, en ons, in uw dienst. Moge velen daar baat bij hebben. Tot lof en eer van de Allerhoogste.
In uw naam. Amen.