Perpetua & Felicitas († begin 3e eeuw)

Sint-Felicitas en Sint-Perpetua waren twee jonge vrouwen die begin derde eeuw in Noord-Afrika de marteldood stierven. Het verhaal van hun laatste levensdagen zou door Perpetua zelf zijn opgetekend. Haar relaas werd verwerkt in een van de meest indrukwekkende martelaarsakten van de oudheid.

Edict van Septimus Severus
De adellijke dame Perpetua en haar slavin Felicitas leefden in de stad Thuburbo minus, vlakbij Carthago (in het huidige Tunesië). In de eerste jaren van de derde eeuw maakte de nog jonge kerk van de Romeinse provincie Africa een moeilijke tijd door. In 202 had keizer Septimus Severus een edict uitgevaardigd, waardoor de doodstraf kwam te staan op bekering tot het christendom.

Veroordeeld
Perpetua en de slaven Felicitas, Revocatus, Saturninus en Secundulus werden op last van de keizer gevangen genomen omdat zij bekendstonden als catechumenen, officiële kandidaten voor de christelijke doop. De keizerlijke procurator Hilarianus veroordeelde hen in Carthago tot de doodstraf omdat zij weigerden aan de staatsgoden te offeren en hun christelijk geloof af te zweren. Zij werden in het Carthaagse amfitheater voor de wilde dieren geworpen en stierven er op 7 maart 203.

Passio
De gehuwde dame Vibia Perpetua was 22 jaar toen zij samen met haar baby en haar broer werd gearresteerd. Haar ervaringen zou zij hebben opgetekend. Later werd dit geschrift geredigeerd, becommentarieerd en aangevuld, wat resulteerde in de Passio SS. Perpetuae et Felicitatis. Dit werk, dat lange tijd aan Tertullianus werd toegeschreven, behoort tot de meest vrome getuigenissen uit de Afrikaans-christelijke oudheid. Opvallend is de verheerlijking van het martelaarschap en de doodsverachting bij de martelaren.

Glorie van martelaarschap
Perpetua schrijft dat haar heidense vader, ziek van verdriet om haar arrestatie, verwoede pogingen deed om haar ertoe te bewegen het geloof in Christus af te zweren. Zij zegt dat zijn verdriet haar pijn deed, vooral omdat hij zich niet kon voorstellen dat de marteldood haar tot de hemelse glorie zou brengen.

In kerker bevallen
Perpetua heeft het ook over haar slavin Felicitas, die acht maanden zwanger was. Felicitas vreesde dat haar executie zou worden uitgesteld, omdat de wet niet toestond dat zwangere vrouwen ter dood werden gebracht. Biddend tot God, beviel zij echter van een dochter, en kon zij wettelijk tijdens de spelen ter ere van de keizer voor de wilde dieren worden geworpen.

Wilde dieren
In de Passio wordt uitvoerig beschreven hoe gruwelijk de martelaren aan hun einde kwamen. Saturninus en Revocatus werden door een luipaard aangevallen, maar stierven uiteindelijk doordat een beer hen verscheurde. Saturus werd overgeleverd aan een everzwijn, maar overleefde dit. Hij sneuvelde ten langen leste toen een luipaard hem doodbeet.

Dolle koe
Perpetua en Felicitas werden naakt de arena ingestuurd, waar zij met een dolle koe zouden worden geconfronteerd. Het publiek huiverde bij de aanblik van de naaktheid van de tengere Perpetua en haar pas bevallen slavin. Daarom werd besloten de martelaressen van een ruim zittend kleed te voorzien. Nadat de koe Felicitas tegen de grond had gesmakt, werd ze door Perpetua overeind getrokken. Zij gaven elkaar de vredeskus en begaven zich vrijwillig naar de plek waar ze met een zwaard zouden worden doodgestoken.

Zelf gewild
Van Perpetua wordt gezegd dat zij de hand van de gladiator zelf op haar keel richtte. De auteur van de Passio zegt daarover: ‘Fortasse tanta femina aliter non potuisset occidi, quae ab inmundo spiritu timebatur, nisi ipsa voluisset.’ (“Wellicht kon zo’n vrouw, gevreesd door de onreine geest, niet anders gedood worden, tenzij zij het zelf wilde.”)

Gedachtenis op 7 maart
Reeds in de vierde eeuw werd het feest van Perpetua en Felicitas op 7 maart, de sterfdag van beide heiligen, ook buiten Carthago gevierd. Samen met de martelaressen Agatha, Lucia, Agnes, Cecilia en Anastasia worden ze genoemd in de Romeinse Canon, het oudste en eerste eucharistische gebed van de Romeinse Ritus.

Bron: KRO-NCRV

MIJN LICHAAM VOOR U GEGEVEN
(Bij Jes 58, 6-7 en Mt 9, 14-15)

Is dit niet het vasten dat Ik verkies: misdadige ketenen losmaken, de banden van het juk ontbinden, de verdrukten bevrijden, en ieder juk breken? Is het niet: je brood delen met de hongerige, onderdak bieden aan armen zonder huis, iemand kleden die naakt is, je bekommeren om je medemensen?

In geen mis te verstane woorden spreekt Jesaja over het vasten waar het voor God om te doen is, namelijk: je bekommeren om je medemens. Da’s heldere taal. Heel vaak denken wij – wanneer we over vasten spreken – aan een wijze van leven waar we gedurende een bepaalde tijd een zekere soberheid aan de dag leggen, of onze eetgewoonten aanpassen, of meer en intenser gaan bidden, … Dingen die in wezen goed zijn. Jesaja ontkent dit ook niet. Ze zijn bijzonder heilzaam wat betreft onze relatie met God én medemens. Maar in wezen gaat het bij vasten om een verandering van het hart, een be-kering zeg maar. Namelijk een (nieuw) leven gaan leiden gericht op de liefde. En dan kom je automatisch bij de medemens. En vooral die medemens die – onder welke vorm ook – zorg vraagt. En in zekere zin – zo mogen we stellen – zijn we dat allemaal.

Ook Jezus geeft ons vandaag een belangrijke nuance over het vasten mee. Hij zegt daar dat zijn leerlingen niet vasten zolang Hij bij hen is, want ‘kunnen bruiloftsgasten soms treuren zolang de bruidegom bij hen is?’ Jezus brengt zo een essentiële dimensie naar voren: het vasten als een uitdrukking van gemis en verlangen naar zijn aanwezigheid. Als christenen vasten we niet alleen om onze solidariteit met de medemens te tonen, maar ook vanuit een diep verlangen naar de verbondenheid met Christus, vooral wanneer we Hem in ons leven minder ervaren. Vasten wordt zo een middel tot spirituele verdieping en authentieke nabijheid tot God.

Op het eerste gezicht lijkt het evangelie van vandaag tegengesteld aan de boodschap van Jesaja uit de eerste lezing. Jesaja roept immers op om het echte vasten te kiezen, namelijk daden van gerechtigheid en barmhartigheid, terwijl het evangelie juist het belang van het vasten als ritueel lijkt te onderstrepen. Toch zijn deze twee visies niet tegengesteld maar complementair. Waar Jesaja ons bewust maakt van het gevaar van louter uiterlijk vertoon zonder daadwerkelijke naastenliefde, benadrukt Jezus dat vasten, wanneer het oprecht is, ons dichter bij God brengt en ons helpt om vanuit zijn liefde te handelen naar onze medemens.

In een podcast met Roger Burggraeve hoorde ik een tijdje geleden dat heel het Bijbelboek in wezen een boek is dat gaat over – en uitnodigt tot – verbinding met God en medemens. God is een God van relatie, zowel binnen zijn Drie-ene liefde alsook naar de mens toe. Jezus is gekomen om met de mensheid in relatie te treden. En daar wij geroepen zijn Christus in ons te dragen en vanuit Hem te leven, zijn wij dus geroepen om met elkaar in relatie te treden. Het vasten wordt hierdoor geen geïsoleerd ritueel, maar krijgt zijn betekenis vanuit onze relatie met Christus, die ons inspireert tot barmhartigheid en rechtvaardigheid, precies zoals Jesaja beschrijft.

Burggraeve verwees naar de eucharistie waar Jezus zegt: ‘Dit is mijn lichaam voor u gegeven’. Wanneer wij de communie nuttigen, mogen wij – in eenheid met Christus – dus ook zeggen tot elkaar en tot ieder medemens: ‘Dit is mijn lichaam voor u gegeven’. Relatie dus. Er zijn voor de ander. Wie hier niet aan voldoet, doet eigenlijk afbreuk aan zijn mens-zijn. Want de mens is geroepen in verbinding te treden met de medemens. Geen cocooning in jezelf met heilige boekjes en mooie gebeden. Nee, gebed, om vanuit je godsontmoeting in relatie te treden met de medemens. Het evangelie helpt ons beseffen dat ook het vasten in deze dynamiek thuishoort: niet enkel uiterlijk vertoon of strikt persoonlijke devotie, maar oprechte verbondenheid met Christus en vanuit Hem met de mensen rondom ons.

De Bijbel leert ons dat God een bijzondere liefde had en heeft voor de armen en al wat broos is in deze wereld. Dat lezen we zowel in het Oude als in het Nieuwe Testament. Jezus heeft er niet enkel vaak over gesproken maar Hij heeft het ook in de daad belichaamd. Als christenen, als Kerk, zouden we werkelijk aan de kant van de armen moeten staan. Ik denk dat we het méér moeten doen dan dat we het nu doen. De Kerk zou niet alléén een zeer mooie en krachtige getuigenis zijn van de goedheid van God, maar ze zou ook daadwerkelijk het Koninkrijk Gods aanwezig stellen, zowel onder de kerktoren alsook in de periferie van onze samenlevingen wereldwijd.

Laten we bidden

Heer Jezus,
moge de Heilige Geest ons aanwakkeren
innig naar U te verlangen.
Mogen wij vanuit onze verbondenheid met U
gerechtigheid en barmhartigheid doen.
Help ons U te herkennen in elkaar,
en geef ons de diepgang
om met ons leven te getuigen:
‘Dit is mijn lichaam, voor jou gegeven.’
In uw naam.
Amen.

Geliefde mensen, laat je verlangen naar Christus je diepste gebed zijn, en maak dit verlangen zichtbaar in barmhartigheid voor de ander.
Een toegewijde vrijdag,
kris

Om mee op weg te gaan

Verlang je ernaar om vanuit je relatie met Christus barmhartigheid te tonen aan je medemens? Wat zou jou kunnen helpen om je verbondenheid met Christus verder te verdiepen en bewuster vanuit Hem te leven?
Laat dit verlangen je zoektocht en gids zijn naar een liefde die echt geworteld is in Christus, zoals het evangelie ons uitnodigt.

Blog ‘Van Woord naar leven’

Reageren of uitwisselen betreffende de lezingen of de overweging, kan via de blog ‘Van Woord naar leven’.

Klik hier voor de blog.

Om de kwaliteit van het gesprek te waarborgen worden de reacties geplaatst na moderatie.