vrijdag in week 23 door het jaar
Uit de eerste brief van Paulus aan de Korintiërs 9, 16-19 + 22-27
Paulus benadrukt dat hij het evangelie verkondigt omdat het zijn roeping is, zonder aanspraak te maken op beloning, en dat hij zich aanpast aan verschillende mensen om hen voor Christus te winnen. Hij vergelijkt zichzelf en andere gelovigen met een atleet die discipline moet tonen. Maar terwijl een atleet het doet voor een vergankelijke prijs, doen zij het voor een onvergankelijke prijs.
Broeders en zusters,
dat ik verkondig is niet iets om me op te laten voorstaan. Ik kan niet anders, en het zou me slecht vergaan als ik het niet zou doen. Als ik het uit eigen beweging zou doen, zou ik recht op betaling hebben. Maar ik doe het niet uit eigen beweging; het is een opdracht die mij is toevertrouwd. Wat is nu mijn loon? Dat ik het evangelie verkondig zonder er iets voor terug te vragen en dus geen gebruik maak van de rechten die de verkondiging mij geeft. Vrij als ik ben ten opzichte van iedereen, ben ik de slaaf van iedereen geworden om zo veel mogelijk mensen te winnen.
Voor de zwakken ben ik zwak geworden om hen te winnen. Ik ben voor iedereen wel íets geworden, om in elke situatie althans enkelen te redden. Ik doe alles voor het evangelie om ook zelf aan de beloften ervan deel te krijgen.
U weet toch dat van de atleten die in het stadion een wedloop houden er maar één de prijs kan winnen? Ren als de atleet die wint. Iedereen die aan een wedstrijd deelneemt beheerst zich in alles; atleten doen het voor een vergankelijke erekrans, wij echter voor een onvergankelijke. Daarom ren ik niet als iemand die geen doel heeft, vecht ik niet als een vuistvechter die in de lucht slaat. Ik hard mezelf en oefen me in zelfbeheersing, want ik wil niet aan anderen de spelregels opleggen om uiteindelijk zelf te worden gediskwalificeerd.
Tussenzang: Ps 84, 3-6 + 8a + 12
Refr.: Hoe lief is mij uw woning, Heer van de hemelse machten.
Van verlangen smacht mijn ziel
naar de voorhoven van de Heer.
Mijn hart en mijn lijf roepen
om de levende God.
Zelfs de mus vindt een huis
en de zwaluw een nest
waarin ze haar jongen neerlegt,
bij uw altaren, Heer van de hemelse machten,
mijn koning en mijn God.
Gelukkig wie wonen in uw huis,
gedurig mogen zij U loven.
Gelukkig wie bij U hun toevlucht zoeken,
met in hun hart de wegen naar U.
Steeds krachtiger gaan zij voort,
want God, de Heer, is een zon en een schild.
Genade en glorie schenkt de Heer,
zijn weldaden weigert Hij niet
aan wie oprecht hun weg gaan.
Vers voor het evangelie (Kol 3, 16a + 17c)
Alleluia.
Laat Christus’ woorden
in al hun rijkdom in u wonen.
Dank God, de Vader, door Hem.
Alleluia.
Uit het evangelie volgens Lucas 6, 39-42
Jezus waarschuwt zijn leerlingen dat ze anderen niet kunnen leiden zonder eerst hun eigen tekortkomingen te erkennen. Hij roept hen op om eerst de fouten in zichzelf te corrigeren voordat ze die bij anderen proberen aan te pakken.
Jezus hield zijn leerlingen deze gelijkenis voor:
‘Kan de ene blinde de andere blinde leiden? Vallen ze dan niet samen in een kuil? Een leerling staat niet boven zijn leermeester; pas als iemand zich alles heeft eigen gemaakt, zal hij de gelijke zijn van zijn leermeester.
Waarom kijk je naar de splinter in het oog van je broeder of zuster, terwijl je de balk in je eigen oog niet opmerkt? Hoe kun je tegen hen zeggen: “Laat mij de splinter uit je oog verwijderen,” terwijl je de balk in je eigen oog niet ziet? Huichelaar, verwijder eerst de balk uit je eigen oog, pas dan zul je scherp genoeg zien om de splinter uit het oog van je broeder of zuster te verwijderen.’
Van Woord naar leven
(Bij Lc 6, 39-42)
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
Johannes Chrysostomus († 407)
Johannes Chrysostomus (ca. 345-407), aartsbisschop van Constantinopel, is een van de voornaamste kerkvaders van het Oosten. Hij wordt beschouwd als een van de briljantste predikanten in de christelijke oudheid.
Guldenmond
Johannes werd pas op latere leeftijd gedoopt, waarschijnlijk in 368 of 373. Hij studeerde bij de heidense retor Libianus, van wie hij alle vaardigheden leerde die hij later als bisschop zo goed kon gebruiken. Hij verwierf zich een fabelachtige kennis van de Griekse taal en letterkunde. Ook die zou hij inzetten voor de prediking van het Rijk Gods, wat hem de bijnaam Guldenmond (Χρυσοστομος, Chrysostomos) zou opleveren.
Spiritueel verlangen
Als jongen voelde hij zich reeds aangetrokken tot de stilte en de eenzaamheid. Toen hij zijn verlangen naar het kluizenaarschap aan zijn moeder kenbaar, smeekte zij haar zoon om daar van af te zien. Zijn vader, een hoge Romeinse legerofficier, leefde toen niet meer.
Asceet
Na zijn retoricastudie werd hij in Antiochië student bij Diodorus van Tarsus, een aanhanger van de niceaanse stroming van het christendom. Na zijn studies besloot hij alsnog kluizenaar te worden. Hij leidde twee jaar lang een leven van boete en versterving. Vanwege het strenge vasten en zelfopgelegde slaapdeprivatie werd hij ziek, waardoor hij zich genoodzaakt voelde terug naar Antiochië te keren.
Aartsbisschop
Terug in Antiochië werd hij in 381 diaken gewijd en in 386 tot priester. In 397 werd hij door de geestelijkheid en het volk van Constantinopel tot bisschop van de keizerlijke hoofdstad gekozen. Toen hij dit hoge ambt weigerde, werd hij naar Constantinopel ontvoerd. Keizer Arcadius dwong de fanatieke patriarch Theophilus van Alexandrië om Johannes tot bisschop te wijden, dit zeer tegen diens zin. Theophilus, fel gekant tegen de hoge rang van het bisdom Constantinopel, kreeg later een groot conflict met Johannes Chrysostomos omdat hij hem – ten onrechte – verdacht van omgang met Egyptische monniken die als ketter veroordeeld waren.
Afgezet
Johannes Chrysostomus bestreed krachtig alle misstanden in zijn bisdom. Daarbij maakte hij veel vijanden, onder wie de ijdele keizerin Eudoxia. Theophilus sloot een pact met de keizerin om zijn rivaal ten val te brengen. Hij reisde naar Constantinopel en op de zogenoemde Synode bij de Eik (juli 403) bij Chalcedon slaagde hij erin Johannes af te zetten. Keizer Arcadius bekrachtigde dit en verbande Johannes.
Opnieuw verbannen
Johannes Chrysostomus was nog niet weggevoerd naar zijn ballingsoord of het volk van Constantinopel dreigde in opstand te komen. Geëist werd dat hun geliefde bisschop zou terugkeren. Daarop werd de stad ook nog opgeschrikt door een aardbeving, die beschouwd werd als een straf voor de verbanning van Johannes. Keizerin Eudoxia voelde zich genoodzaakt de bisschop te verzoeken terug te keren. Chrysostomus keerde terug, werd gerehabiliteerd, maar werd twee maanden later weer in opspraak gebracht omdat hij in een preek de keizerin zou hebben beledigd. Opnieuw werd hij door een synode, geleid door Theophilus van Alexandrië, afgezet.
Beroep op paus
Ditmaal wenste Chrysostomus zich niet neer te leggen bij zijn afzetting. Hij deed toen een beroep op de bisschop van Rome, paus Innocentius I, en de bisschoppen van Milaan en Aquilea. De paus trok zich het lot van Chrysostomus aan en verklaarde de afzetting ongeldig. Hij stelde voor een nieuw oecumenisch concilie bijeen te roepen. De Byzantijnse bisschoppen voelde daar echter niets voor. De paus besloot daarop de kerkelijke banden met alle vijanden van Chrysostomus te verbreken.
Overlijden
Het ballingsoord van de zieke Chrysostomus bevond zich in Cucusus in Klein-Armenië. Hij werd daar goed verzorgd en ook in staat gesteld om veel bezoek te ontvangen. Zijn vijanden lieten hem daarom wegvoeren naar de oostelijke oever van de Zwarte Zee. Onderweg stierf hij op 14 september 407 in de stad Comana van uitputting. Het nieuws van zijn dood sloeg in het Westen in als een bom. Het Latijnse episcopaat verbrak de band met de Oosterse patriarchaten. Deze zou pas weer worden hersteld als de naam van Johannes Chrysostomus zou worden opgenomen in de officiële lijst van heiligen.
Relieken
In het jaar 438 werden de relieken van Johannes Chrysostomus naar Constantinopel overgebracht. Keizer Theodosius II, de zoon van Arcadius en Eudoxia, liep het gebeente van de heilige bisschop nederig tegemoet. Hij zou zich erover heen hebben gebogen en gebeden hebben voor zijn ouders die Chrysostomus zoveel leed hadden berokkend.
Preken
Johannes Chrysostomus wordt beschouwd als vooral een pastoraal theoloog. Zijn preken en geschriften beogen een verdieping van het christelijk geloof bij de gelovigen. Zelden mengde hij zich in zware christologische debatten. Een enkele keer richtte hij zich tegen de Arianen en hekelt hij hun rationalisme. Het ging hem vooral dus over de beleving van het geloof door middel van de viering van de liturgie en de verering van de martelaren.
Goddelijke Liturgie
In de Byzantijnse Kerken vereert men hem als liturg. Aan hem wordt het auteurschap van de meest gecelebreerde eucharistische eredienst toegeschreven: de Goddelijke Liturgie van de Heilige Johannes Chrysostomus.
Feestdagen
De jaarlijkse gedachtenis van Johannes Chrysostomus in de Katholieke Kerk is op 13 september. In de Orthodoxe Kerk wordt hij herdacht op 13 november; de overbrenging van zijn relieken naar Constantinopel op 27 januari.
Drie Hiërarchen
Samen met Sint Gregorius van Nazianze en Basilius de Grote vormt hij het drietal Kerkvaders die in de Orthodoxe Kerk worden vereerd als de Drie Heilige Hiërarchen. Hun feestdag (synaxis) is 30 januari.
Bron: KRO-NCRV
Johannes Chrysostomus
Van Woord naar leven
(Bij Lc 6, 39-42)