Hoofdaalmoezenier Bert Vanderhaegen over de angst voor zinvragen

Tertio interviewt hoofdaalmoezenier van het UZ Gent Bert Vanderhaegen; een voorsmaakje van het onlinedebat met Gwendolyn Portzky van maandag 29 maart.

Na het veelbekeken gesprek eind vorig jaar tussen filosofe Alicja Gescinska en bisschop Lode Van Hecke over zingeving en corona slaan Tertio en Christen Forum Gent opnieuw de handen in elkaar voor een onlinedebat. Dit keer ligt de klemtoon op mentale weerbaarheid en geestelijke gezondheid met als gesprekspartners Gwendolyn Portzky (UGent), expert in suïcidepreventie en burn-out, en Bert Vanderhaegen, hoofdaalmoezenier van het UZ Gent. Vanderhaegen is sinds 1996 hoofdaalmoezenier van het UZ Gent. Sinds 2017 is hij aalmoezenier voor de internationale studenten in Gent en van het studentenhuis Ontmoeting Buitenlandse Studenten Gent (OBSG). Maar de Gentse priester staat vooral bekend voor zijn nabijheid bij mensen in nood: zieken en stervenden, vluchtelingen en studenten, zinzoekers en niet te vergeten dezer dagen: het zorgpersoneel.

Ik bewonder hen, zegt Vanderhaegen. Hij is de directie en het personeel van het UZ Gent dankbaar dat het werk van de pastorale dienst gewoon kon blijven doorgaan en niet in twijfel werd getrokken in deze crisissituatie. Tot mijn verbazing hoorde ik dat in sommige zorgcentra pastores plots niet welkom waren.

De zin van het leven

Om de crisis door te komen, promoot het Vlaams Instituut Gezond Leven de geluksdriehoek: je goed omringd weten, je goed voelen en jezelf kunnen zijn. Dat gaat over ik, ik en ik, terwijl corona ons net leert dat we sociale wezens zijn. We zijn geen geboren kluizenaars. We hebben niet genoeg aan onszelf en willen opnieuw de vrijheid om anderen te ontmoeten, reageert Vanderhaegen. Tegelijk mist onze hyperindividualistische maatschappij de sociale cohesie en de spontane solidariteit om mensen in de marge op te vangen en te integreren. Dan krijg je die focus op individueel geluk dat je zelf moet maken.

Er gaat veel geld naar de preventie van burn-out, depressie en suïcide, maar niemand vraagt waarom je zou willen blijven leven, wat de zin van het leven is.

Alleen bij palliatieve zorg is zingeving en spiritualiteit toegelaten, maar elders wordt dat systematisch op afstand gehouden. Waarom? Is het uit angst voor het verleden, dat de achterhaalde strijd tussen vrijzinnigen en katholieken weer zou losbarsten? Of is het uit angst voor de zinvragen zelf? Mensen hebben een spirituele ruggengraat nodig, vanaf de opvoeding, want ze zullen in het leven in stormen belanden.

Stop het marktdenken

Door zingeving buiten beeld te houden, toont de overheid dat ze nog niet veel heeft geleerd over wat mensen echt nodig hebben. Als het stormt in je leven, waaraan ga je je dan vasthouden? Waaruit put je dan inspiratie? Naast godsdiensten kun je evenzeer zin vinden in goede romans, biografieën, films, theater … Ook cultuur toont ons hoe mensen omgaan met ups-and-downs. Maar zelfs die brede zingeving krijgt geen plaats. Daardoor kunnen velen niet meer omgaan met stormen in het leven. Al bij de eerste rukwind vallen ze omver, terwijl zoveel zaken hun zuurstof kunnen geven.

Zingeving is alles wat adem geeft en laat ademen.

De media en de politiek vervallen in brood en spelen, terwijl het de hoogste tijd is om de twee grote uitdagingen van deze tijd aan te gaan: de klimaatverandering die zal leiden tot nog meer migratie en oorlogen om water en voedsel, en het nefaste neoliberale paradigma. Dat marktdenken is funest voor sectoren als onderwijs, zorg, defensie, public service. We moeten dat paradigma daar buitenhouden. De encyclieken Laudato Si’ en Fratelli Tutti leggen de vinger op de wonde en geven een goede voorzet. In een geglobaliseerde wereld zijn we allemaal buren, maar dat maakt ons nog niet tot broeders en zusters van elkaar, stelt de paus.

Zonder solidariteit met elkaar strompelen we verder van de ene naar de andere crisis, tot we helemaal ten onder gaan.

Bert Vanderhaegen (foto ontleend aan Kerknet.be)