Encycliek ‘Mater et magistra’ is 60 en dat is een feestje waard
Op 15 mei 1961 verscheen de sociale encycliek ‘Mater et magistra’. Die schoeide het kerkelijk denken op een nieuwe leest: zien, oordelen, handelen.
70 jaar na Rerum Novarum, de encycliek waarmee de sociale leer van de kerk als systeem ontstond, publiceerde paus Johannes XXIII met Mater et magistra een serieuze update, zodat we dit jaar 2 ronde verjaardagen kunnen vieren. En we hebben een goede reden om zeker ook de tweede de nodige aandacht te schenken.
In Mater et magistra (Moeder en lerares) werd namelijk voor de eerste keer de methode van zien-oordelen-handelen gebruikt om het kerkelijk denken te structureren. Meer nog dan de inhoud van het werkstuk (over sociale rechten van arbeiders) zou die methode een omwenteling betekenen. En we hebben ze te danken aan een Belg: Jozef Cardijn.
Stefan Gigacz, secretaris van het Cardijninstituut in Australië: Bij de voorbereiding van de encycliek was Cardijn al 40 jaar bezig met thema’s als waardig werk en de emancipatie van arbeiders.
Cardijn (foto) had er in het Vaticaan al vaak voor gepleit om het kerkelijk denken te ontwikkelen vanuit de concrete realiteit, niet louter vanuit theologische kaders.
Stefan Gigacz
Zien-oordelen-handelen, dat was de methode die Cardijn voorstelde en die in Mater et magistra uitdrukkelijk werd aanbevolen.
- Er zijn 3 fasen die normaliter moeten worden gevolgd bij de omzetting van sociale beginselen in de praktijk. Ten eerste bekijkt men de concrete situatie; ten tweede vormt men zich er een oordeel over in het licht van diezelfde beginselen; ten derde besluit men wat er in de gegeven omstandigheden gedaan kan en moet worden om die beginselen in praktijk te brengen. Dit zijn de drie stadia die gewoonlijk worden uitgedrukt in de drie termen: zien, oordelen, handelen. MM 236
Cardijn verheugde zich natuurlijk over deze pontificale bekrachtiging op het hoogste niveau, weet Gigacz, en hij haalt de herinnering aan van pater Baziel Maes, toen nog een jonge priester en later directeur van Broederlijk Delen en aalmoezenier van Caritas:
Ik zie hem nog blij mijn kamer binnenkomen, enthousiast roepend: ‘Basilicum, het is gebeurd! Zie, oordeel, handel!’
Revolutionair
Het was inderdaad een belangrijke verwezenlijking, zoals nog duidelijker zou worden bij het begin van het Tweede Vaticaans Concilie. Op een vergadering van de commissie die zou leiden tot de concilietekst Gaudium et Spes, werd zien-oordelen-handelen officieel aangenomen als de werkmethode.
De subcommissies kregen uitdrukkelijk de opdracht om:
- uit te gaan van de feiten
- een christelijk oordeel te vellen in het licht van het Evangelie en de katholieke traditie, van de Kerkvaders tot het hedendaagse leergezag
- concrete actielijnen aan te geven (pastoraal aspect)
En die methode weerspiegelde zich ook in de uiteindelijke tekst. Ook in andere conciliedocumenten werd de methode gehanteerd. Na het Concilie sijpelde het zien-oordelen-handelen door naar de vergaderingen van bisschoppenconferenties wereldwijd, vooral in Latijns-Amerika, waar een zekere Jorge Bergoglio er heel vertrouwd mee geraakte.
Kardinaal Cardijn, die in 1967 overleed, heeft dit succes niet meer mogen meemaken, laat staan de heropleving ervan onder paus Franciscus.
Een feestje dus voor Cardijn en zijn zin voor realiteit!
Bron: Kerknet.be
