Karel de Goede († 1127)

Karel de Goede (ook van Vlaanderen of Carolus Bonus), Brugge, Vlaanderen, België; graaf van Vlaanderen, weldoener & martelaar

Karel was een zoon van de heilige koning Knud IV van Denemarken.

Karel was nog maar een kind, toen zijn vader werd gedood en zijn moeder, koningin Adela, met hem naar Vlaanderen vluchtte. Daar woonde Karels opa, graaf Robrecht I. Terwijl zijn moeder hertrouwde met de hertog van Apulië, kreeg hij in Vlaanderen zijn opleiding. Hij leerde lezen en schrijven en bekwaamde zich in alle vaardigheden waarover een toekomstig ridder diende te beschikken. Uitdrukkelijk wordt vermeld dat hij vroom en godsdienstig was.
In 1093 overleed graaf Robrecht. Hij werd opgevolgd door zijn zoon Robrecht II. Deze nam deel aan de kruistocht tegen de Saraceense bezetters van het Heilige Land in 1099. Daar vestigde hij de aandacht op zich door zijn moed en strategisch inzicht. Door zijn aandeel in de bevrijding van Jeruzalem op 15 juli van dat jaar kreeg hij de bijnaam Robrecht van Jeruzalem.
Karel was nog een tiener, te jong om mee te gaan met zo’n riskante onderneming. Hij heeft zijn oom na drie jaar afwezigheid zien terugkeren. Een glorieus moment. Het zal de vrome ridderidealen in zijn hart hebben aangewakkerd. Niet lang daarna ging hij zelf op kruistocht, en keerde op zijn beurt terug, overladen met eer en roem, omdat hij zich had onderscheiden in moed en liefde voor de heilige plaatsen. Enkele maanden na zijn terugkeer sneuvelde oom Robrecht II tijdens een of ander beleg: 1111.

Raadsman
Hij werd opgevolgd door zijn achttienjarige zoon Boudewijn VII. De jongeman stond bekend om zijn rechtvaardigheid. Hij droeg altijd een bijl bij zich, een ‘happe’,  om de orde te handhaven. Vandaar dat hij de geschiedenis is ingegaan als Boudewijn Hapken. Hij koos Karel als zijn vertrouwensman en samen maakten zij een eind aan de onophoudelijke familietwisten die Vlaanderen tot dan toe teisterden. ‘Om het bezit van de macht werd in die feodale maatschappij geïntrigeerd, uitgehuwelijkt, gestreden en desnoods geroofd en gemoord,’ aldus Carlos H. Vlaemynck wiens beschrijving wij hier volgen. Om weerloze mensen te beschermen tegen dit geweld, had men in de afgelopen jaren al geprobeerd paal en perk te stellen aan deze privé-oorlogjes. Zo hadden de Franse bisschoppen een ‘Godsvrede’ afgekondigd, welke ook was overgenomen door de Vlaamse graaf. Deze hield in dat er slechts honderd dagen per jaar gevochten mocht worden. Het was in ieder geval verboden tijdens de advent en de vasten, op feestdagen van belangrijke heiligen en door de week van woensdagavond tot maandagmorgen.
Boudewijn Hapken overleed op 17 juni 1119 aan de gevolgen van de verwondingen die hij had opgelopen tijdens een gevecht met de Engelsen bij de verdediging van  de Franse stad Eu. Omdat hij kinderloos was, wees hij op zijn sterfbed zijn vertrouweling Karel aan als zijn opvolger. Daarmee sneed hij de pas af van  een aantal andere gegadigden die reeds op de loer lagen om zich van het graafschap meester te maken.

Graaf van Vlaanderen
Twee jaar tevoren was Karel getrouwd met Margaretha van Clermont. Zijn eerste zorg was het handhaven van de Godsvrede. Dat was al niet eenvoudig. Ook had hij veel te stellen met zogeheten ‘ministerialen’, de dienstadel: lieden die vanuit lagere klassen tot eenvoudige adel waren opgeklommen, en zich nu wilden laten gelden.
In 1123 bereikte hem het verzoek vanuit Palestina om daar koning van Jeruzalem te worden. Men herinnerde zich zijn moed en vroomheid nog heel goed. De vorige koning was door de Saracenen gevangen genomen en de toestand stond er niet best voor. Men had er alle vertrouwen in dat Karel hier de ideale vorst zou zijn. Karel was vereerd met het vertrouwen en de complimenten, maar hij antwoordde dat hij thuis nog veel te doen had, en dat hij de onderdanen die onder de onderlinge familietwisten te lijden hadden, niet in de steek wenste te laten. Twee jaar later stonde de Duitse keurvorsten op de stoep. Of hij niet keizer wilde worden van het Heilige Roomse Rijk. Nog eervoller. Weer wees hij het verzoek van de hand.

Handhaver van recht en orde
Karel toonde zich een sociaal voelend vorst. Hij was begaan met de armen en de eenvoudige mensen uit zijn graafschap. Dat bleek eens te meer, toen er in 1126 hongersnood uitbrak. In 1124 en 1125 waren de winters streng geweest; het land had nagenoeg niets opgeleverd. Karel vaardigde een verbod uit om bier te brouwen, zodat het graan dat daarvoor nodig was, gebruikt kon worden om brood te bakken. Tegelijk stelde hij een maximumprijs vast voor wijn, om te voorkomen dat handelaren misbruik zouden maken van het biertekort. De bakkers legde hij op een kleiner formaat brood te bakken, zodat het ook voor arme mensen nog mogelijk was iets te kopen. Zelf doorkruiste hij zijn grondgebied om te controleren of men zich aan zijn bepalingen hield. Bij zulke gelegenheden kocht hijzelf brood om het aan de armen ter plaatse uit te delen. Grafelijke residenties deden dienst als voedselbanken. Soms deelde men ook kleding uit aan lieden bij wie de kleren in rafels van het lijf hingen..
Natuurlijk waren er altijd lieden die winst probeerden te slaan uit de schaarste en woekerprijzen rekenden. Daartoe behoorde Bertulf, de proost van de St-Donaaskerk te Brugge.

Deze was gelegen op de plek waar zich thans het plein van de Burcht bevindt.

Niemand wist dat de familie van Bertulf, het geslacht  Eremboud, eigenlijk behoorde tot de ‘ministerialen’. Weliswaar had hij zich opgewerkt tot voorzitter van het kapittel en kanselier van Vlaanderen, maar het was zijn dagelijkse zorg dat zijn lage afkomst niet aan het licht zou komen.
Tijdens Karels controletochten door zijn graafschap waren er te Brugge schepen uit het oosten aangekomen, tot de boord toe gevuld met graan, bestemd voor de uitgehongerde bevolking. De Erembouds maakten gebruik van Karels afwezigheid en kochten grote hoeveelheden op om deze met woekerwinst door te verkopen. Maar zodra Karel bij terugkomst hiervan hoorde, nam hij woedende maatregelen. Hij ontbood Bertulf die hij flink de les las. De man mompelde nog dat het alleen maar voor eigengebruik was. De graaf liet de goed verborgen voorraden graan uit zijn kelders en van zijn zolders halen, en gaf hem het geld terug dat hij ervoor betaald had. Vervolgens stelde hij het graan ter beschikking van de arme bevolking.
Dit alles zette kwaad bloed bij zijn tegenstanders. Zij noemden hem Karel de Dwaze. Intussen zag Karel er ook op toe dat de ‘Godsvrede’ werd nageleefd. Hoe vaak gebeurde het niet dat iemand vanuit een hinderlaag werd vermoord. Dat ging echter in tegen de ridderethiek. Met het oog daarop verbood hij het dragen van wapens.

De wraak
Overbodig te zeggen dat Bertulf en zijn familie zonnen op wraak. De aanleiding kwam, toen Karel weer eens een riddertoernooi organiseerde. Bij die gelegenheid gaf een der ridders te kennen niet te willen vechten met zijn tegenstander, Robrecht de Crecques, omdat hij geen ridder was, maar een horige. Deze Robrecht was immers getrouwd met een horige vrouw en de Vlaamse wet bepaalde, dat een edelman die benden zijn stand gehuwd was, na één jaar en één dag samenleven zelf tot die lagere stand verviel. En dat was het geval bij De Crecques. De vrouw van deze De Crecques bleek de nicht van Bertulf. Eens te meer werd deze met zijn neus op het feit gedrukt dat hij niet van adellijke afkomst was. Natuurlijk vocht hij de beschuldiging aan, en beweerde wel degelijk van vrije afkomst te zijn. Graaf Karel belegde een rechtszitting waarin de Erembouds werden opgeroepen hun vrije afkomst aan te tonen. Maar daartoe waren zij niet in staat. Nu liep de familie het risico uit alle functies en ambten te worden ontheven die alleen aan adellijke lieden waren voorbehouden. De Erembouds besloten tijdens een geheime bijeenkomst te Ieper graaf Karel uit de weg te ruimen.

Het was een neef van proost-kanselier Bertulf, Borsiard, die zich belastte met de uitvoering van deze taak. Deze man had zijn eigen reden om Karel te haten. Kort tevoren was hij door de graaf streng gestraft vanwege het schenden van de ‘Godsvrede’. Hij had in de tijd dat de graaf er niet was, middels gewapende strooptochten goederen van anderen verwoest of geplunderd. Daarop had Karel in overleg met zijn raadslieden besloten dat zijn stenen kasteeltje moest worden afgebroken.

In de vroege ochtend van 2 maart van het jaar 1127 is het zo mistig dat je op een speerlengte al niets meer kan zien, aldus een kroniek die het gebeurde nauwkeurig verslaat. Vergezeld van enkele ridders en wat bedienden gaat de graaf naar de St-Donaaskerk vlak naast zijn kasteel om er de mis bij te wonen. Tijdens de mis heeft hij juist een arme vrouw die bij  hem voorbij was gekomen wat geld toegestopt, als uit het donker geruisloos zes gestalten opduiken, gehuld in wijde mantels waarin ze hun zwaard verborgen houden. Boisard snelt op de graaf toe die geknield voor het altaar zit. Heel even raakt hij de graaf aan met zijn zwaard, zodat deze opkijkt; met één houw maakt de aanvaller een eind aan het leven van Karel de Goede. Ook degenen die de met de graaf zijn meegekomen, worden genadeloos afgemaakt.

Zo verging het Karel op precies dezelfde wijze als zijn vader. Omgebracht tijdens zijn gebed in de kerk omwille van de rechtvaardigheid.
Daags na de aanslag werd Karel bijgezet in de St-Donaaskerk. De volgende dag was het nieuws van deze gebeurtenissen al doorgedrongen in Frankrijk en Engeland. De daders werden uiteindelijk allemaal gegrepen en ter dood gebracht.

Van het begin af hebben de gelovigen Karel de Goede vereerd als een martelaar: iemand die net als Jezus zijn leven heeft gegeven voor de goedheid van God. Op de plek van zijn dood is sinds enige jaren een gedenkteken aangebracht. Zijn relieken bevinden zich in de Brugse St.-Salvatorkerk. Hij werd zalig verklaard in 1883 door paus Leo XIII.

Hij is patroon van bisdom Brugge.

Bron: Heiligen.net

‘Vraag en er zal je gegeven worden, zoek en je zult vinden, klop en er zal voor je worden opengedaan. Want ieder die vraagt ontvangt, en wie zoekt vindt, en voor wie klopt zal worden opengedaan‘, zo zegt Jezus ons vandaag.

Het zijn woorden die al snel verkeerd begrepen kunnen worden. Wat hier alvast niet gezegd wordt is dat je zomaar krijgt wat je in gebed vraagt. God is geen frisdrankautomaat waarin je wat gebedjes stopt om daarna het gevraagde artikel te krijgen.

Waarmee niet gezegd wordt dat Hij niet zal antwoorden. God antwoordt áltijd, maar vaak bevinden we ons niet in die hoor-toestand dat we zijn antwoord ook werkelijk horen, gefixeerd als we zijn op de antwoorden die we verwachten.

Natuurlijk mogen we álles voorleggen aan God. Anderzijds is het ook van belang dat we leren bidden als volwassen geworden mensen in het geloof. Bidden dat je favoriete voetbalploeg deze avond zal winnen, of dat je kleinkind zal slagen voor het examen wiskunde … daarmee moeten we – denk ik – komaf maken. God gaat écht niet de leiding nemen op het voetbalveld en gaat de balpen van onze jonge man ook niet overnemen om de juiste vakjes aan te vinken op het examen. Nogmaals: álles mag gevraagd worden, geen enkele vraag is te min. Maar er bestaat dus ook zoiets als een volwassen gebedsleven.

Vraag die zich hier dan aandient is: wat is een volwassen geloofs- en gebedsleven?

Ik wil absoluut niet pretenderen dat wat je nu gaat lezen hét antwoord is op deze vraag. Integendeel, het zal erg onaf zijn zoals ik dat zelf ook ben.

Wat God wil – denk ik – is dat we Hem aanwezig stellen in ál wat we doen, en dat wát we doen verrichten vanuit zijn aanwezigheid in ons. Anders gezegd: dat we ons zouden laten leiden door zijn liefde die reeds in ons – in Christus – present is. Bidden om deze genade is van totaal andere aard dan bidden om te slagen voor een examen wiskunde. Het is vragen of de Geest je mag binnenvoeren in de liefde Gods die de spirit zal worden van je leven en al wat je doet. En dan gaat het niet enkel over dingen die je doet, maar dan gaat het over je héle zijn. In Hem ben je, beweeg je, bid je, heb je lief, vergeef je, draag je uit, engageer je je, ontspan je je. Wie van daaruit ‘vraagt’, zal niet meer vragen of je favoriete ploeg vanavond de match zal winnen, maar je vraag zal een innerlijk verlangen zijn – een smeekbede zeg maar – verenigd te leven met Gods liefde.

Om deze genade mogen we bidden voor onszelf, wat echt niet egoïstisch is.
We mogen ook – en dat is zó belangrijk – om deze genade bidden voor anderen (heel concreet voor mensen die je in liefde voor ogen hebt), voor de Kerk, voor de wereldgemeenschap. Want zovelen – en zijn we dat in se niet als mensheid? – zijn niet in staat in puurheid te leven.

Als we dit gegeven nu leggen op ons vastenthema dit jaar – mijn kracht openbaart zich juist ten volle wanneer iemand zwak is – betekent bidden om genade: smeken dat God ons niet-kunnen mag ombuigen naar een kunnen-in-de Geest. God zal aanwezig komen in ons onvermogen, zelfs in de kiem van mogelijke zonde, om onze donkerte – ons niet kunnen – om te buigen naar zijn licht.

Nogmaals: dit mogen we vragen voor onszelf, én voor anderen. In die zin is het bijvoorbeeld goed en zinvol om te bidden voor de vrede in de wereld; heel concreet denk ik vandaag aan de oorlog in Oekraïne. Bid dat God met zijn genade in het onvermogen mag komen van hen die tegen de vrede in beslissingen nemen, van hen die als kuddedieren de wapens opnemen om anderen te doden, van hen die aanzetten tot het ontwikkelen van verschrikkelijke moordwapens, enzovoort. Ik denk dat het bijzonder belangrijk is om dergelijke intenties op te nemen in ons ‘bidden voor de wereld’.

‘Ieder die vraagt ontvangt, en wie zoekt vindt, en voor wie klopt zal worden opengedaan‘, zegt het citaat. Inderdaad, wie oprecht in diep geloof vraagt aan God of Hij aanwezig wil komen in het onvermogen van de mens … wel, op die vraag zal God heel zeker ingaan. Maar laten we – persoonlijk en als gemeenschap – bidden; véélvuldig en dagelijks.

Laten we ons openen, geheel en al.

Goede God,
raak de wereld aan
in haar onvermogen
de liefde lief te hebben.
Moge uw Pasen ervaren worden
in het ontvangen van U.
Door Christus,
onze Heer.
Amen.

Een van liefde vervulde donderdag,
kris

Reageren of uitwisselen betreffende de overweging kan via de blog Van Woord naar leven.