dinsdag in week 33 door het jaar (even jaren)
Uit het boek Apocalyps 3, 1-6 + 14-22
God blijft werkzaam in zijn Kerk. Maar de gelovigen zijn er zich niet altijd van bewust. Soms verstarren ze in overdreven wettelijkheid, soms zijn ze voortvarend of laten zich leiden door materialisme. Dat was reeds het probleem met de kerken van Asia ten tijde van Johannes. De apostel roept op om weer ruimte te laten voor de Geest van God, om werkelijk maaltijd te kunnen houden met de Heer.
Schrijf aan de engel van de gemeente in Sardes: “Dit zegt Hij die de zeven geesten van God en de zeven sterren heeft: Ik weet wat u doet; overal wordt beweerd dat u het leven hebt, terwijl u dood bent. Word wakker, versterk uw laatste krachten: u bent op sterven na dood. Want Ik merk dat uw gedrag tekortschiet in Gods ogen. Herinner u dat u de boodschap hebt ontvangen en begrepen. Houd eraan vast en breek met het leven dat u nu leidt. Maar als u niet wakker wordt, kom Ik onverwacht als een dief, op een tijdstip dat u niet kent. Maar enkelen in Sardes hebben hun kleren schoon gehouden. Zij zullen bij me zijn, in het wit gekleed, want ze verdienen het. Wie overwint zal zich ook in het wit kleden. Ik zal zijn naam niet uit het boek van het leven schrappen, maar juist voor hem getuigen ten overstaan van mijn Vader en zijn engelen. Wie oren heeft, moet horen wat de Geest tegen de gemeenten zegt.”
Schrijf aan de engel van de gemeente in Laodicea: “Dit zegt Amen, de trouwe en betrouwbare getuige, het begin van Gods schepping: Ik weet wat u doet, hoe u niet koud bent en niet warm. Was u maar koud of warm! Maar nu u lauw bent in plaats van warm of koud, zal Ik u uitspuwen. U zegt dat u rijk bent, dat u alles hebt wat u wilt en niets meer nodig hebt. U beseft niet hoe ongelukkig u bent, hoe armzalig, berooid, blind en naakt. Daarom raad Ik u aan: koop van Mij goud dat in het vuur gelouterd is, en u zult rijk zijn; witte kleren om u te kleden en uw naaktheid te bedekken, zodat u zich niet meer hoeft te schamen; zalf voor uw ogen, zodat u weer kunt zien. Iedereen die Ik liefheb wijs ik terecht en bestraf Ik. Zet u dus volledig in en breek met het leven dat u nu leidt. Ik sta voor de deur en klop aan. Als iemand mijn stem hoort en de deur opent, zal Ik binnenkomen, en we zullen samen eten, Ik met hem en hij met Mij. Wie overwint zal samen met Mij op mijn troon zitten, net zoals Ik zelf overwonnen heb en samen met mijn Vader op zijn troon zit. Wie oren heeft, moet horen wat de Geest tegen de gemeenten zegt.”’
Psalm 14, 2-5
Refr.: Wie overwint, hem zal Ik naast Mij plaatsen op mijn troon.
De Heer kijkt vanuit de hemel naar de mensen
om te zien of er één verstandig is,
één die God zoekt.
Allen zijn afgedwaald, allen ontaard,
geen van hen deugt, niet één.
Hebben ze dan geen inzicht, die kwaadstichters?
Ze verslinden mijn volk of het brood is
en roepen de Heer niet aan.
Nog even, en hen overvalt een hevige angst,
want God is met de rechtvaardigen.
Uit het evangelie volgens Lucas 19, 1-10
Jezus is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren is.
Jezus ging Jericho in en trok door de stad. Er was daar een man die Zacheüs heette, een rijke hoofdtollenaar. Hij wilde Jezus zien, om te weten te komen wat voor iemand het was, maar dat lukte hem niet vanwege de menigte, want hij was klein van stuk. Daarom liep hij snel vooruit en klom in een vijgenboom om Jezus te kunnen zien wanneer Hij voorbijkwam.
Toen Jezus daar langskwam, keek Hij naar boven en zei: ‘Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag moet Ik in jouw huis verblijven.’
Zacheüs kwam meteen naar beneden en ontving Jezus vol vreugde bij zich thuis.
Allen die dit zagen, zeiden morrend tegen elkaar: ‘Hij is het huis van een zondig mens binnengegaan om onderdak te vinden voor de nacht.’
Maar Zacheüs was gaan staan en zei tegen de Heer: ‘Kijk, Heer, de helft van mijn bezittingen geef ik aan de armen, en als ik iemand iets heb afgeperst vergoed ik het viervoudig.’
Jezus zei tegen hem: ‘Vandaag is dit huis redding ten deel gevallen, want ook hij is een zoon van Abraham. De Mensenzoon is gekomen om te zoeken en te redden wat verloren was.’
Van Woord naar leven
Zacheüs was een tollenaar; geen gewone maar dé hoofdtollenaar. En we weten dat de tollenaars in die tijd niet altijd even rechtdoorzee waren, verre van dat. Ze troggelden maar al te graag de gewone man en vrouw in de straat af.
Zacheüs was klein van gestalte, en hij moest die Jezus toch een keer zien, hij had er al zoveel over gehoord. Dus hij klom in een boom langs de kant van de weg om wat van op afstand, een beetje vanuit de hoogte, naar die Jezus te kijken die ging langskomen.
En dan… die blik van Jezus naar de kruin van de boom, gericht naar Zacheüs. Wat een warmte, wat een liefde moet in die blik gezeten hebben. Om nog niet te spreken van Jezus’ woorden: ‘Zacheüs, kom vlug naar beneden, want vandaag moet Ik in jouw huis verblijven.’ Wat moeten deze woorden Zacheüs diep geraakt hebben. Want, zo lezen we: ‘meteen kwam hij naar beneden en ontving Jezus vol vreugde bij zich thuis.’
Wat voor een vreugde moet dat geweest zijn ?
Wel, het is de vreugde van het zich aangeraakt weten door Gods barmhartigheid. Hij, die goed wist dat hij zondaar was in de ogen van God, werd plots aangeraakt door God zelf doorheen de blik en de woorden van Jezus. Het moet een gevoel geweest zijn van thuiskomen in datgene dat hij zolang diep vanbinnen gemist heeft, namelijk God.
Wie ooit heeft ervaren werkelijk aangeraakt geweest te zijn door God, weet zich ten diepste thuis gekomen. Dat, ja dàt, moet heel diep vanbinnen een zeer intieme vreugde geven. Geen oppervlakkig alleluia, geen luide kreten van blijdschap, nee eerder een stille innige diepe vreugde, een vrede die haar wortels vindt in het zich openomen weten door God.
Wij allen zijn een stukje Zacheüs. We zijn dan misschien geen tollenaars, toch dragen we allemaal duisternis in ons. Naast onze ja-woorden vechten we ook met nee-woorden: onze liefde is dikwijls lauw, onze vriendelijkheid ver te zoeken, de roddel heeft ons soms te pakken, we doen dingen die eigenlijk niet goed zijn,… laat ons gewoon eerlijk zijn.
Weet, lieve mensen, dat Jezus dagelijks langskomt langs het pad van je hart. Ik zou zeggen: kruip in de boom, verlang naar Jezus, naar zijn Woord, zijn blik, zijn aanraking. Hij zal zich tot jouw wenden, je aankijken, je aanspreken. Hij zal je diepste duisternis aanraken met Gods barmhartigheid. Hij zal ook tegen jou die prachtige woorden zeggen: Jos, Lisa, Frans, Clara, Marie, Emma, Kris,… vandaag wil Ik in jouw huis verblijven. Dat wil zeggen: Jezus wilt diep in je ziel te gast zijn. Hij wil jou in zich opnemen en al je duisternis omvormen naar Gods licht.
Ja, Jezus is gekomen, en komt, om te zoeken wat verloren was en is, wat vervreemd is geraakt van de liefde, van God. En dàt wilt Hij komen genezen, ombuigen.
Kom, laat ons vandaag in de boom klimmen, de boom van onze ziel. Kijk uit naar Hem die komen gaat. Verlang naar Hem, dorst naar Hem, Hij verlangt naar u, Hij dorst naar u.
Neem zijn blik in je op, ontvang zijn woorden, laat Hem je gast zijn. Laat dit je diepste vreugde zijn vandaag.
En ja hoor… moge dit de aanzet zijn om gekeerd naar Hem, in Hem en met Hem, opnieuw te groeien in Gods liefde.
Wat een feest !
kris
Reageren, je eigen woordje plaatsen, of uitwisselen over de overweging, kan via de blog Van Woord naar leven.
Laten wij bidden
Heer,
Gij klopt ook aan de deur van ons hart, en wacht. Gij wacht tot wij opendoen, om binnen te treden en maaltijd met ons te houden. Maak ons nederig en klein, ontvankelijk en bereid voor U. Enkel Gij kunt al wat duister is omkeren naar uw licht; Gij die komt om te zoeken en te redden wat verloren is.
Kom Heer Jezus, kom. Amen.
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
Elisabeth van Thüringen († 1231)
Elisabeth van Thüringen (ook van Hongarije), Marburg, Duitsland; weduwe en weldoenster
Afstamming en jeugd
Elisabeth wordt in 1207 geboren als prinses. Zij is een telg uit het Huis van Árpád, de koninklijke familie die dan al twee eeuwen over Hongarije regeert. Haar vader is koning Andreas II en haar moeder is Gertrud van Andechs-Meranien, een wijdvertakte en vrome adellijke familie in Beieren. Een broer van Gertrud wordt bisschop van Bamberg en twee zussen gaan het klooster in. De ene wordt abdis van het benedictinessenklooster Kitzingen en de andere wordt bekend als de heilige Hedwig van Silezië.
Elisabeth is het derde kind in het gezin van Andreas en Gertrud. De oudste is Maria, die huwt met de koning van Bulgarije; de tweede is Béla, die zijn vader als koning zal opvolgen. Na Elisabeth komen Kálmán en Andreas, die respectievelijk hertog van Kroatië en koning van Galicië worden. Prinses Elisabeth wordt op haar vierde jaar uitgehuwelijkt aan Ludwig, de oudste zoon van landgraaf Hermann I van Thüringen (en delen van Hessen en Saksen) uit het Huis der Ludowingers. Niet ongebruikelijk voor die tijd verhuist Elisabeth nu naar het grafelijke slot van haar toekomstige man: de Wartburg in Eisenach. Ze wordt daar tezamen met de zes kinderen van haar (toekomstige) schoonfamilie opgevoed. Guda, de dochter van een hoge bestuursambtenaar, wordt daar haar vriendinnetje. Zij zal haar later als haar belangrijkste dienstmeisje en hofdame altijd bijstaan.
Landgraaf Hermann I sterft in 1217 en de nu zeventienjarige Ludwig volgt als Ludwig IV zijn vader op. Vier jaar later, in 1221, trouwt Ludwig met Elisabeth, die dan al tien jaar deel uitmaakt van het gezinsleven op de Wartburg en inmiddels veertien jaar oud is. Ze kennen elkaar door en door en het wordt een gelukkig huwelijk.
De jaren van huiselijk geluk en toewijding
Elisabeth krijgt op haar vijftiende haar eerste kind: de troonopvolger Hermann II, vernoemd naar zijn opa. Hij wordt slechts negentien jaar en zijn bestuur als landgraaf duurt niet langer dan twee jaar. Het tweede kind is Sophie, vernoemd naar de wijze en geliefde moeder van Ludwig. Deze Sophie zal later trouwen met de hertog van Brabant. Het jongste kind, Gertrud, wordt vernoemd naar de moeder van Elisabeth. Gertrud zal vanaf haar tweede jaar opgevoed worden in het premonstratenzerklooster in Altenberg an der Lahn, waar zij op haar 21e jaar al overste wordt. Zij zal later voor haar verzoenende arbeid en inzet voor zieken en armen zalig verklaard worden.
Volgens een latere schriftelijke getuigenis van Guda is Elisabeth al vanaf haar kinderjaren een levenslustig, wilskrachtig en creatief meisje en heeft ze dan al een uitgesproken gevoel voor rechtvaardigheid en toont ze een diepe vroomheid. Geïnspireerd door verhalen over Franciscus van Assisi gaat Elisabeth zich inzetten voor zieken en gebrekkigen en ze laat hen royaal delen in de rijkdom van het hof door voedseluitdelingen en het wegschenken van haar eigen kleding. Samen met Ludwig sticht ze een hospitaal aan de voet van de Wartburg, waar ze zelf vaak hand- en spandiensten verricht. Ze neemt afstand van de weelde aan het hof en weigert steeds vaker deel te nemen aan feesten en copieuze maaltijden. Ze wil ten slotte alleen nog maar dat eten wat afkomstig is van de eigen moestuin en niet van de uitgebuite boerenbevolking. Ze vervreemdt zich steeds verder van haar eigen familie en trekt zich met steun van haar geestelijk adviseur, een franciscaan, steeds vaker terug in gebed en boetedoening. Ludwig verdedigt haar telkens opnieuw tegenover zijn familie, maar maakt zich zorgen als hij langdurig van huis zal zijn.
Hij moet in 1227 als een van de bevelhebbers in het leger van de Duitse keizer Frederik II op kruistocht naar het Heilig Land. Voor zijn vertrek wordt voor Elisabeth – op haar initiatief – een nieuwe geestelijk leidsman en steunpilaar aangeworven: de kruistochtprediker, kettervervolger en pauselijk inspecteur van de bisdommen en kloosters in het Duitse Rijk, magister Konrad van Marburg. In het bijzijn van haar man legt Elisabeth tegenover Konrad een gelofte van gehoorzaamheid en kuisheid af. Deze neemt daarbij de verantwoordelijkheid op zich haar te beschermen bij een mogelijk overlijden van Ludwig tijdens de kruistocht. Maar Konrad gaat zich tegenover haar steeds dictatorialer gedragen. Hij oefent wrede dwang uit en gaat soms zelfs over tot lijfstraffen.
Verbanning van het hof
In Zuid-Italië bezwijkt Ludwig aan de gevolgen van een epidemie, waarschijnlijk de pest. In Eisenach wordt zijn jongere broer, Heinrich Raspe, de waarnemend landgraaf van Thüringen, als regent voor de vijfjarige troonopvolger Hermann. Heinrich Raspe probeert in overleg met zijn moeder Sophie om Elisabeth weer normaal te laten deelnemen aan het leven aan het hof, zodat ze zich weer gaat gedragen zoals een landgravin betaamt. Maar dat mislukt compleet. Uiteindelijk wordt Elisabeth met haar kinderen van het hof verjaagd in de hoop dat zij daardoor wel zal inbinden en terugkeren. Maar ze volhardt en vanwege gebrek aan bestaansmiddelen belandt het gezin uiteindelijk in een stal, terwijl het winter is. Uit angst voor bestraffing door de nieuwe landgraaf durven de burgers van Eisenach haar niet te hulp te schieten. Ook wordt haar wel verweten dat ze door haar eigenzinnig gedrag nu niets meer voor de zieken en armen in de stad kan betekenen.
De zelf zeer ascetisch levende Konrad van Marburg (hij rijdt bijvoorbeeld op een ezel in plaats van op een paard) dwingt Elisabeth door te zetten en niet terug te keren naar de luxe van het hof. Ze legt nu zelfs een gelofte van armoede af en ze doet afstand van haar kinderen, zodat de oudste twee naar het landgrafelijk slot kunnen terugkeren. De jongste is nog een zuigeling en zal waarschijnlijk nog bij een min wonen. Vervolgens grijpt de familie Van Andechs-Meranien in. Abdis Mechthild, een van de tantes van Elisabeth, haalt haar uit Eisenach weg en brengt haar naar de Beierse stad Bamberg. Daar is Ekbert, een oom van Elisabeth, aartsbisschop en die plaatst haar onder toezicht. Hij probeert voor haar een nieuw huwelijk te arrangeren en treedt in overleg met de inmiddels weduwnaar geworden keizer Frederik II. Elisabeth weigert absoluut welk huwelijk dan ook. Onder geen beding wenst ze haar gelofte aan God en haar man om ongehuwd te blijven te breken. Wanneer in mei 1228 de stoffelijke resten van Ludwig in Duitsland arriveren moet Elisabeth terug naar Thüringen voor de bijzetting in de grafelijke crypte van het klooster Reinhardsbrunn.
Laatste jaren in Marburg
Ondertussen heeft Konrad van Marburg een pauselijke opdracht geregeld om voor Elisabeth te zorgen en gaat daarmee gewapend haar weduwetoelage regelen. Onder dreiging van excommunicatie komt hij tot een overeenkomst met Heinrich Raspe. De landgrafelijke familie wil geen betrekkingen meer met Elisabeth onderhouden en koopt haar af door middel van de forse som van 2000 mark ineens. Daarmee wordt buiten de stadsmuren van Marburg een hospitaal voor zieken (o.a. lepralijders) en behoeftigen gesticht, dat toegewijd wordt aan Franciscus van Assisi. Elisabeth gaat in een eenvoudige woning bij het hospitaal wonen en staat als ziekenverzorgster dag en nacht klaar voor allen die hulp behoeven. Ze put zichzelf uit door ondervoeding, overmatig werk en nachtelijke uren van gebed. Elisabeth is pas 24 jaar oud als ze op 17 november 1231 overlijdt. Konrad van Marburg zorgt ervoor dat ze wordt opgebaard en een stroom van mensen trekt langs de baar om afscheid van haar te nemen. Ze wordt begraven in de kapel van het hospitaal. Konrad, die haar vele jaren heeft gepusht om een heilig leven te leiden, zorgt er nu voor dat een proces tot heiligverklaring in Rome aanhangig gemaakt wordt. Hij stelt zelf een biografische schets van haar leven samen voor de kerkelijke autoriteiten in Rome. Getuigenissen worden opgetekend, o.a. van Guda, en er komen meer dan 120 verklaringen over wonderen als gevolg van aanroepingen bij het graf van Elisabeth. Op het feest van Pinksteren in 1235 wordt Elisabeth van Thüringen heilig verklaard. Boven haar graf wordt een grote, vroeggotische aan haar toegewijde kerk gebouwd, die het centrum wordt van pelgrimages door de eeuwen heen tot nu toe.
Bron: Beeldfiguren van het christendom
Elisabeth verlaat de Wartburg met haar kinderen. Illustratie door Eleanor Fortescue-Brickdale in ‘The story of Saint Elizabeth of Hungary’ door William Canton (1910).
Laten wij bidden
Heer,
Gij klopt ook aan de deur van ons hart, en wacht. Gij wacht tot wij opendoen, om binnen te treden en maaltijd met ons te houden. Maak ons nederig en klein, ontvankelijk en bereid voor U. Enkel Gij kunt al wat duister is omkeren naar uw licht; Gij die komt om te zoeken en te redden wat verloren is.
Kom Heer Jezus, kom. Amen.