26 dec – H. Stefanus, eerste martelaar
Feest
Uit de Handelingen van de Apostelen 6, 8-10 + 7, 54-60
Ik zie de hemel geopend.
Stefanus verrichtte dankzij Gods genade en kracht grote wonderen en tekenen onder het volk. Enkele leden van de synagoge van de Vrijgelatenen, waartoe ook Joden uit Cyrene en Alexandrië behoorden, evenals Joden uit Cilicië en Asia, kwamen echter in verzet en begonnen met hem te redetwisten, maar ze konden niet op tegen zijn wijsheid en tegen de Geest die hem bezielde. Toen ze hem hoorden, werden ze razend op hem, ze knarsetandden van woede.
Maar vervuld van de heilige Geest sloeg Stefanus zijn blik op naar de hemel en zag de luister van God, en Jezus, die aan Gods rechterhand stond, en hij zei: ‘Ik zie de hemel geopend en de Mensenzoon, die aan Gods rechterhand staat.’
Maar ze schreeuwden en tierden, hielden hun handen voor hun oren en stormden met zijn allen op hem af. Ze dreven hem de stad uit om hem te stenigen.
De getuigen gaven hun mantel in bewaring bij een jongeman die Saulus heette.
Terwijl Stefanus gestenigd werd, riep hij uit: ‘Heer Jezus, ontvang mijn geest.’
Hij viel op zijn knieën en riep luidkeels: ‘Heer, reken hun deze zonde niet aan!’
En na deze woorden stierf hij.
Tussenzang: Ps 31, 3cd + 4 + 6 + 8 + 16 + 17
Refr.: Vertrouwvol leg ik mijn geest in uw handen, Heer.
Heer, wees voor mij een rots, een toevlucht,
een vesting die mij redding biedt.
U bent mijn rots, mijn vesting,
U zult mijn gids zijn, mij leiden,
tot eer van uw naam.
In uw hand leg ik mijn geest,
Heer, trouwe God, verlos mij.
Ik zal mij verblijden,
juichen over uw trouw,
want U ziet mijn ellende.
U kent de nood van mijn ziel.
mijn lot en mijn leven zijn in uw hand,
bevrijd mij van mijn vijanden en vervolgers.
Laat het licht van uw gelaat over mij schijnen,
toon uw trouw en red uw dienaar.
Vers voor het evangelie (Ps 118, 26a + 27a)
Alleluia.
Gezegend wie komt in de naam van de Heer.
De Heer is God, Hij verlicht ons.
Alleluia.
Uit het evangelie volgens Matteüs 10, 17-22
Al wie Gods zending uitdraagt, zal ook de nodige tegenkantingen ondervinden zoals Jezus zelf. Hij moet zich er dan niet om bekommeren wat hij zal doen of zeggen ter verdediging. Als hij verbonden blijft met de Heer, zal hem worden ingegeven wat hij moet zeggen. Niet hij is het die dan spreekt, maar door hem spreekt de Geest van de Vader.
Jezus sprak tot zijn leerlingen:
‘Pas op voor de mensen, want ze zullen je aan het gerecht uitleveren en je geselen in hun synagogen. Jullie zullen omwille van Mij worden voorgeleid aan gouverneurs en koningen, en getuigenis moeten afleggen ten overstaan van hen en de heidenen.
Wanneer ze je uitleveren, vraag je dan niet bezorgd af hoe je moet spreken of wat je moet zeggen. Want wat je moet zeggen, zal je op dat moment worden ingegeven. Jullie zijn het immers niet zelf die dan spreken, het is de Geest van jullie Vader die in jullie spreekt.
De ene broer zal de andere uitleveren om hem te laten doden, en vaders zullen hetzelfde doen met hun kinderen, en kinderen zullen zich tegen hun ouders keren en hen ter dood laten brengen. Jullie zullen door iedereen worden gehaat omwille van mijn Naam; maar wie standhoudt tot het einde zal worden gered.’
Van Woord naar leven
GEESTKRACHT ALS TEGENWICHT
(Bij Hnd 6, 8-10; 7, 54-59)
Beste mensen, we staan aan het begin van de kersttijd, en nu, de allereerste dag na het grote feest van de Menswording van Jezus valt er meteen al een bom: onbeheerst bruut geweld, verminking, welllust, doodslag, haat. Dit alles gaat uit van velen tegenover één uitermate kwetsbare maar sterke man die vol was van de Geest: Stefanus.
We kunnen ons wel een moment realiseren dat dit ‘feest’ van het martelaarschap van Stefanus, niet historisch daags na het geboortefeest van Jezus plaats heeft gevonden, maar toch. In de liturgie zijn we nog lang niet met kerstmis klaar. Die periode is pas net begonnen.
Dit gruwelijke verhaal valt wel ijskoud op ons dak.
Als we de nieuwsberichten beluisteren, dan gaat geweld dag in dag uit door, ja zeker, ook daags na Kerstmis. Hoezeer we verlangen naar vrede, en naar hoopgevende berichten, door het vieren van een verlossingsfeest van maar één dag, schieten we daar niet veel mee op, als de ellende meteen onvermoeibaar verwoestend doorgaat.
De geboorte van het Kind heeft een diepe betekenis, die ons enerzijds blij kan maken en doet jubelen van vreugde, maar anderzijds heeft de noodzaak van deze geboorte te maken met verlossing van alles wat niet goed is in deze wereld. Datgene wat ons doet huiveren en ons overmeestert. Is Kerstmis dan een leugen? Vieren we iets wat niet relevant is in deze tijd van oorlogen en geweld? Maken we onszelf wat wijs?
Oei, dat zijn niet mis te verstane vragen aan ons adres.
Laten we naar Stefanus kijken. Wat een geloof, wat een inzet, wat een vuur. In de lezing is een lang gedeelte weggelaten waarin Stefanus met diepe overtuigingskracht het woord doet Door dat deel wel te lezen, zien we, in de figuur van Stefanus een tegenkracht verrijzen die boven alle ellende uitstijgt. Het is de tegenkracht die Jezus zelf allereerst heeft laten zien. Het is een zo sterke tegenkracht die je overtuiging dat het allemaal geen zin heeft ombuigt naar de meest krachtige Geest die sterker is dan alle boze machten uit de hele wereld bij elkaar.
Vervuld van de heilige Geest sloeg Stefanus zijn blik op naar de hemel en zag de luister van God, en Jezus die aan Gods rechterhand stond en hij zei: Ik zie de hemel geopend en de Mensenzoon, die aan Gods rechterhand staat.
Ja, uiteindelijk sterft Stefanus aan de verwondingen zoals Jezus stierf aan het kruis … Stefanus, eerste martelaar, in de kracht van Gods geest. In Stefanus zien we dat de lijdende mens de lijdende Christus IS. Niet alleen de lijdende mens van alle tijden, maar ook de Christus die alle lijden van de mensheid overwonnen heeft.
Hoe is het voor ieder van jullie om te leven vanuit je geloof in deze toch zeer barre tijden? Kan geloof je helpen om eruit te putten in je eigen lijden?
De laatste woorden van Stefanus waren: Heer Jezus, ontvang mijn geest. Ook Jezus gaf de GEEST. Aan ieder van ons!
Laten we bidden
Goede Vader, onze woorden vallen stil
als we direct na het vieren
van het hoogfeest van Kerstmis als blijde boodschap
zo’n bruut geweld moeten aanhoren en ondergaan.
Dit niet alleen toen, maar ook vandaag.
Het zet ons met twee benen op de grond,
het kan ons verlammen
en onze hoop op een betere wereld kapot maken.
Wij bidden U om de genade
dat wij sterk mogen zijn
en ons niets wijs laten maken door doemdenkers
die hun ogen sluiten voor al uw waarachtige
en zegenrijke beloften dat tenslotte
het kwaad nooit het eindpunt kan zijn.
Wij willen blijven geloven in het leven,
want U bént het Leven.
Wij geloven in U en in de kracht van de verrijzenis
van uw Zoon, Jezus, de Levende.
Mogen we met Stefanes,
in navolging van Jezus zelf
de Geest die alles bewerken kan,
(mede door onze handen),
de ruimte geven
en zo blijven leven in hoop,
door Jezus, onze Verlosser.
Amen
Beste mensen, de kersttijd gaat door, laat die vreugde ons niet ontnomen worden en moge ons geloof steeds sterker worden, ondanks de slechte tegenkrachten.
Ricky Rieter
Reageren of uitwisselen betreffende de overweging kan via de blog Van Woord naar leven.
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
Stefanus
Stefanus is de eerste martelaar van het christendom. In het aan de evangelist Lucas toegeschreven boek Handelingen der Apostelen staat het verhaal van zijn verkiezing tot diaken, zijn wonderdaden, zijn redevoering voor het Sanhedrin en zijn marteldood.
Protodiaken
In de Handelingen van de Apostelen wordt melding gemaakt van twee groepen christelijke Joden in Jeruzalem: de Griekssprekende Hellenisten en de Hebreeuws- of Arameessprekende Hebreeën. De Griekse naam Stefanus (στεφανος = ‘krans’) doet vermoeden dat hijzelf tot de Hellenisten behoorde. De Hellenisten klaagden op een gegeven moment dat hun weduwen materieel werden achtergesteld. De apostelen besloten daarom zeven mannen te benoemen tot bestuurders van het hulpfonds. Lucas noemt hen diakonoi (‘diakenen’), dat ‘helpers’ betekent. Zij waren mannen van ‘goede faam, vol van geest en wijsheid’. Stefanus was een van hen. Het kerkelijke ambt van diaken is afgeleid van deze door de apostelen ingestelde functie. De zeven eerste bekleders daarvan worden ook wel protodiakens genoemd (πρωτο = ‘eerste’)
Voor het Sanhedrin
‘Stefanus, vol van genade en kracht, deed grote wondertekenen onder het volk’, zo staat er in hoofdstuk 6 van de Handelingen. Al predikend stuitte hij op groepen van Joden die zijn leer betwistten. Omdat zij niet opgewassen waren tegen zijn wijsheid, beschuldigden zij hem van laster tegen de Tora en tegen God. Daarop werd hij gevangengenomen en voor het Sanhedrin gesleept. Zodoende verscheen hij voor hetzelfde rechtscollege dat Jezus aan Pontius Pilatus had overgeleverd.
Redevoering
Tegenover het Sanhedrin hield Stefanus een straffe redevoering, waarin hij Israëls heilsgeschiedenis de revue laat passeren. Kern van zijn betoog is dat Israël vaak het Woord van God in de wind heeft geslagen. Ook valt hij het idee aan dat God zich exclusief in Jeruzalem laat aanbidden. Tot slot beschuldigt hij zijn toehoorders ervan erfgenamen te zijn van hen die Gods profeten hebben vermoord.
Steniging
De toehoorders van Stefanus’ rede ontstaken in woede. Zich ervan bewust zijnde dat zijn laatste uur had geslagen, toonde hij zich gelaten. Lucas beschrijft hoe hij vervuld van de Heilige Geest naar de hemel staarde en zei dat hij Gods heerlijkheid zag en Jezus staande aan Gods rechterhand. Deze uitspraak was voor het Sanhedrin het toppunt van blasfemie. Als één man stormden zij op Stefanus af, sleepten hem buiten de stadspoort en stenigden hem, aldus Lucas. Die meldt verder dat Saulus, de latere apostel Paulus, erbij aanwezig was en met deze moord instemde. Paulus zou hem later als eerste martur (μαρτυρ: Grieks voor ‘getuige’) hebben genoemd.
Vervolging Jeruzalemse gemeente
De Joodse autoriteiten hadden in die tijd van de Romeinse bezetters de volmacht gekregen om recht te spreken in godsdienstkwesties. Op de dag dat Stefanus de marteldood stierf besloten zij het nieuwe geloof uit te roeien. Volgens Lucas sloegen de christenen (‘allen behalve de apostelen’) toen op de vlucht en weken zij uit naar het platteland van Judea en Samaria. Zo geschiedde de eerste geografisch verspreiding van het Evangelie.
Protomartelaar
In zowel de Griekse als de Latijnse traditie wordt Sint Stefanus vereerd als Protomartelaar. Als eerste (πρωτο) trad hij in de voetsporen van Jezus om tot de dood toe de nieuwe heilsorde te verkondigen. Lucas trekt in de Handelingen diverse parallellen met Jezus. Waar Jezus aan het kruis God de Vader om vergeving voor zijn vervolgers vraagt en bij zijn sterven zijn geest aan Hem geeft, zo bidt de gestenigde Stefanus bij Jezus om vergeving van de vervolgers en zegt hij: “Heer Jezus, ontvang mijn geest”.
Relieken
Lucas meldt dat vrome mannen het lijk van Stefanus begroeven, maar hij zegt niet waar. Volgens een overlevering zou het stoffelijk overschot in 415 bij Kaphargamala zijn teruggevonden op aanwijzingen van meerdere zieners, onder wie de priester Lucianus en de monnik Migetius. Het lichaam werd overgebracht naar Jeruzalem en uiteindelijk bijgezet in de kerk die de Byzantijnse keizerin Eudoxia in 460 had laten bouwen op de plek waar Stefanus de stenigingdood zou zijn gestorven. Dit heiligdom werd echter in 614 door de Perzen verwoest, maar werd in eind 19e eeuw herbouwd door de Orde der Dominicanen. Na de verwoesting in de 7e eeuw raakten de relieken van Stefanus over de gehele christenheid verspreid.
Tweede Kerstdag
De Romeinse ritus viert het feest van Sint Stefanus op 26 december, de tweede dag van het Kerstoctaaf. Op de Byzantijnse kalender staat de gedachtenis van ‘de protomartelaar en aartsdiaken’ op 27 december. In Rusland gebruikt de Orthodoxe Kerk in tegenstelling tot de staat nog steeds de Juliaanse Kalender. Het kerkelijke 27 december is daar het wereldlijke 9 januari.
Iconografie
In de westerse kunst wordt Stefanus afgebeeld als een getonsureerde diaken, gekleed in een weelderige dalmatiek, een diakenstool dragend en een palmtak in zijn rechterhand. Soms draagt hij ook stenen, attributen die wijzen op zijn marteldood.
Bron: KRO-NCRV
H. Stefanus
Van Woord naar leven
GEESTKRACHT ALS TEGENWICHT
(Bij Hnd 6, 8-10; 7, 54-59)
Beste mensen, we staan aan het begin van de kersttijd, en nu, de allereerste dag na het grote feest van de Menswording van Jezus valt er meteen al een bom: onbeheerst bruut geweld, verminking, welllust, doodslag, haat. Dit alles gaat uit van velen tegenover één uitermate kwetsbare maar sterke man die vol was van de Geest: Stefanus.
We kunnen ons wel een moment realiseren dat dit ‘feest’ van het martelaarschap van Stefanus, niet historisch daags na het geboortefeest van Jezus plaats heeft gevonden, maar toch. In de liturgie zijn we nog lang niet met kerstmis klaar. Die periode is pas net begonnen.
Dit gruwelijke verhaal valt wel ijskoud op ons dak.
Als we de nieuwsberichten beluisteren, dan gaat geweld dag in dag uit door, ja zeker, ook daags na Kerstmis. Hoezeer we verlangen naar vrede, en naar hoopgevende berichten, door het vieren van een verlossingsfeest van maar één dag, schieten we daar niet veel mee op, als de ellende meteen onvermoeibaar verwoestend doorgaat.
De geboorte van het Kind heeft een diepe betekenis, die ons enerzijds blij kan maken en doet jubelen van vreugde, maar anderzijds heeft de noodzaak van deze geboorte te maken met verlossing van alles wat niet goed is in deze wereld. Datgene wat ons doet huiveren en ons overmeestert. Is Kerstmis dan een leugen? Vieren we iets wat niet relevant is in deze tijd van oorlogen en geweld? Maken we onszelf wat wijs?
Oei, dat zijn niet mis te verstane vragen aan ons adres.
Laten we naar Stefanus kijken. Wat een geloof, wat een inzet, wat een vuur. In de lezing is een lang gedeelte weggelaten waarin Stefanus met diepe overtuigingskracht het woord doet Door dat deel wel te lezen, zien we, in de figuur van Stefanus een tegenkracht verrijzen die boven alle ellende uitstijgt. Het is de tegenkracht die Jezus zelf allereerst heeft laten zien. Het is een zo sterke tegenkracht die je overtuiging dat het allemaal geen zin heeft ombuigt naar de meest krachtige Geest die sterker is dan alle boze machten uit de hele wereld bij elkaar.
Vervuld van de heilige Geest sloeg Stefanus zijn blik op naar de hemel en zag de luister van God, en Jezus die aan Gods rechterhand stond en hij zei: Ik zie de hemel geopend en de Mensenzoon, die aan Gods rechterhand staat.
Ja, uiteindelijk sterft Stefanus aan de verwondingen zoals Jezus stierf aan het kruis … Stefanus, eerste martelaar, in de kracht van Gods geest. In Stefanus zien we dat de lijdende mens de lijdende Christus IS. Niet alleen de lijdende mens van alle tijden, maar ook de Christus die alle lijden van de mensheid overwonnen heeft.
Hoe is het voor ieder van jullie om te leven vanuit je geloof in deze toch zeer barre tijden? Kan geloof je helpen om eruit te putten in je eigen lijden?
De laatste woorden van Stefanus waren: Heer Jezus, ontvang mijn geest. Ook Jezus gaf de GEEST. Aan ieder van ons!
Laten we bidden
Goede Vader, onze woorden vallen stil
als we direct na het vieren
van het hoogfeest van Kerstmis als blijde boodschap
zo’n bruut geweld moeten aanhoren en ondergaan.
Dit niet alleen toen, maar ook vandaag.
Het zet ons met twee benen op de grond,
het kan ons verlammen
en onze hoop op een betere wereld kapot maken.
Wij bidden U om de genade
dat wij sterk mogen zijn
en ons niets wijs laten maken door doemdenkers
die hun ogen sluiten voor al uw waarachtige
en zegenrijke beloften dat tenslotte
het kwaad nooit het eindpunt kan zijn.
Wij willen blijven geloven in het leven,
want U bént het Leven.
Wij geloven in U en in de kracht van de verrijzenis
van uw Zoon, Jezus, de Levende.
Mogen we met Stefanes,
in navolging van Jezus zelf
de Geest die alles bewerken kan,
(mede door onze handen),
de ruimte geven
en zo blijven leven in hoop,
door Jezus, onze Verlosser.
Amen
Beste mensen, de kersttijd gaat door, laat die vreugde ons niet ontnomen worden en moge ons geloof steeds sterker worden, ondanks de slechte tegenkrachten.
Ricky Rieter
Reageren of uitwisselen betreffende de overweging kan via de blog Van Woord naar leven.