Johannes Berchmans († 1621)

Jan Berchmans wordt in 1599 te Diest geboren, als oudste van vijf kinderen die binnen zes jaar geboren worden. Zijn moeder is de dochter van een van de stadsburgemeesters, zijn vader is een gerespecteerd schoenmaker. Na de geboorte van de jongste wordt moeder ziek. Drukte en lawaai zijn niet goed voor haar. Zo klein als Jan is, hij wordt met de kleintjes de straat op gestuurd. Maar na een paar jaar gaat het niet meer en worden de jongste vier uit huis geplaatst. Jan blijft over om voor moeder te zorgen. Hij verschuilt zich in een hoekje van de kamer en bij de geringste kik snelt hij toe om moeder ter wille te zijn. Tenslotte wordt ook hij elders ondergebracht; bij de plaatselijke pastoor. Hij is negen jaar. Deze eerste – verdrietige – jaren zullen beslissend zijn voor zijn leven.

De plaatselijke pastoor ziet een toekomstige priester in hem en geeft hem bijles. Als vader na drie jaar het kost geld niet meer kan betalen neemt de pastoor van het Begijnhof hem als huisknecht bij zich in huis; zo kan hij misschien toch priester worden. Jan is de dienstbaarheid zelf. Hij is stil, attent en behulpzaam op de eerste wenk. Geen wonder, dat had hij thuis al geleerd. Een paar weken later verhuist hij – als huisknecht bij een belangrijke kanunnik – naar Mechelen; nu kan hij op het priesterseminarie studeren.

Maar als drie jaar later de jezuïeten een college in de stad beginnen, wil hij daarheen. Tegen de zin van zijn omgeving. Hij geeft te kennen jezuïet te willen worden. Vader is teleurgesteld, komt zelfs naar Mechelen om hem om te praten, stuurt een neef die priester is en franciscaan. Niets helpt. Jan treedt in.

In zijn hart verlangt hij ernaar grote dingen te doen. Als missionaris naar China te worden gezonden, zoals Franciscus Xaverius. Of te sterven bij het verplegen van zieken, zoals Aloysius. Maar van zijn novicenmeester leert hij: ‘Heiligheid bestaat niet in het verrichten van buitengewone dingen, maar in het buitengewoon verrichten van de gewone dingen.’

Voor zijn studie filosofie mag hij met een mede-student naar Rome. Op hun voettocht er naartoe logeren ze in jezuïetenhuizen. In elk huis maakt vooral Jan indruk door zijn bescheidenheid, zijn hulpvaardigheid, zijn vermogen om naar anderen te luisteren. In Rome behoort hij tot de allerbeste studenten. Op vrije middagen trekt hij de volkswijken in om kinderen over God te vertellen: ‘Die buitenlander kan het beter dan alle anderen,’ zeggen zij. Daar zullen de jaren dat hij met zijn kleinere broertjes en zusjes de straat op moest, hem wel van pas gekomen zijn.

Aan het eind van de studie mag hij – als allerbeste van zijn jaar – het plechtige slotdispuut houden. Dan zit de aula vol weldoeners en geldschieters, en wil de opleiding de kwaliteit tonen die zij te bieden heeft. De toehoorders zijn gecharmeerd van zijn uitstraling. Dames met waaiers fluisteren elkaar toe: ‘Het lijkt wel of daar een engel staat.’

Diezelfde week wordt Jan ziek. Teveel van zich gevergd. Als hij na enkele dagen sterft, op 13 augustus 1621, is hij amper tweeëntwintig. Hij wordt opgebaard in de kerk. De toeloop is enorm. Souvenirjagers proberen een stukje van zijn kleding af te snijden; tenslotte ontbreekt zelfs een grote teen! Iedereen is ervan overtuigd dat hij, zo jong als hij was, een groot heilige is. Pas op 15 januari 1888 wordt hij officieel heilig verklaard.

Zijn heiligheid zit hem dus niet in grote daden. Zijn religieus leven bestond erin precies wat hij als kind – met God weet hoeveel pijn! – geleerd had, in dienst van God te stellen. Gelovig leven, zo zouden we van Jan kunnen leren, betekent niet dat je iets moet doen wat je eigenlijk niet kunt. Maar dat je de dingen die je kunt, doet in dienst van het evangelie: het gewone met liefde.

Hij wordt vereerd als patroonheilige van schoolgaande jeugd en studenten, en van de Vlaamse jeugd in het bijzonder. bieden heeft. De toehoorders zijn gecharmeerd van zijn uitstraling. Dames met waaiers fluisteren elkaar toe: ‘Het lijkt wel of daar een engel staat.’

Bron: Jezuieten.org

Hieronder een TV-reportage gemaakt door Braambos nav de 125ste verjaardag van de heiligverklaring van Jan Berchmans sj

‘Pas op dat jullie hart niet afgestompt raakt door de roes en de dronkenschap en de zorgen van het dagelijks leven, zodat die dag jullie overvalt, onvoorspelbaar als een val die dichtklapt. Want plotseling zal hij komen over allen die waar ook op aarde wonen.’ Zo horen we Jezus vandaag zeggen tot zijn leerlingen in het licht van de wederkomst van de Heer, of het persoonlijk overlijden en het verschijnen vóór de Heer.

Morgen, zondag, start de advent, als een weg naar Kerstmis waar we – liturgisch gezien – het komen van de Heer gedenken en vieren. In dat licht mogen we de woorden van bovenstaand citaat beluisteren aan ons adres vandaag. Zo zou je kunnen zeggen: ‘Let er op dat tijdens de komende adventsperiode je hart niet afgestompt geraakt door de roes van dronkenschap en je dagelijkse zorgen, zodat Kerstmis niet plots voor je deur staan zonder dat je er op voorhand aandacht aan geschonken hebt. Want opeens zal het Kerstkind er zijn voor allen die waar dan ook op aarde wonen.’

Met andere woorden: Laten we de komende adventstijd ter harte nemen. Laten we deze periode verzorgen, haar koesteren als een tijd ons geschonken om ons voor te bereiden op het feest van Gods menswording.

Niet dat Jezus in de advent (nog) niet aanwezig zou zijn en plots met Kerstmis wél. Maar met Kerst vieren we – liturgisch gezien – dit wonderlijk gebeuren. Niet enkel als een gedachtenis, maar als een gebeuren vol van genade. Het zou een vergissing zijn het Kerstgebeuren te herleiden tot puur een gedachtenis van de geboorte van de Heer 2022 jaar geleden. Dat is het ook, maar het is véél méér dan dat. Liturgie, en dus ook feestdagen binnen het liturgische jaar, zijn momenten vol van genade. Zo ook het komende kerstgebeuren. Juist daarom is het heilzaam en belangrijk ons op dit feest intens voor te bereiden.

Geen roes van dronkenschap, zegt het citaat. Dit mogen we letterlijk lezen: te veel alcohol brengt de mens vaak in een roes die hem wegtrekt van de realiteit. Voor veel mensen is het een drug als een ander, juist omdat men de realiteit niet onder ogen wil, of kan, zien. Laten we waakzaam zijn dat we niet in dit straatje terecht komen want het kan een serieuze belemmering vormen ons ‘goed’ voor te bereiden op Kerstmis. En moesten we mensen kennen die wel ik dit straatje gesukkeld zijn… laten we hen nooit veroordelen, maar hen daadwerkelijk bijstaan en hen helpen wegen te vinden om de alcohol te laten.
Maar dronkenschap mogen we ook breder zien. Nogal wat mensen consumeren zich dronken aan van alles en nog wat; uit verveling, gebrek aan zin, terecht gekomen in wanhoop,… Laten we opletten dat ook dit soort roezen ons niet te pakken krijgt. Want het stompt je af, zo zegt het citaat.

Wat je nog kan versuffen zijn je dagelijkse zorgen, om nog maar eens het citaat aan te halen. Waarmee niet gezegd wordt dat je geen zorgen mag hebben. We hebben allemaal zorgen; kleine en grote. En we mogen die zorgen niet van de hand wijzen omdat het toevallig binnen vier weken Kerstmis is. Het citaat roept ons op niet op zo’n wijze op te gaan in je dagelijkse zorgen dat je je daardoor volledig afsluit van de werkelijkheid, in dit geval van de schoonheid en de noodzakelijkheid van de advent. Als je dagelijkse zorgen je blind maken voor de realiteit moeten we ons durven afvragen of we op een gezonde manier omgaan met onze zorgen. Een innerlijke ruimte bewaren waar het religieuze ten volle haar plek kan krijgen is zo belangrijk. Wie zich die ruimte niet gunt, vervreemdt van het religieuze, én van God, en van de rijkdom die de advent aanbiedt.

Hoe doet je dit concreet?
Wel, ik denk dat – hoe cliché dit ook klinkt – het goed is méér aandacht te besteden aan je gebedsleven. Neem misschien iets meer tijd, sta mogelijks wat vroeger op, bid niet alles vol met woorden, koester de stilte, omarm de leegte en voed het verlangen.
Tracht, naast dit expliciet gebed, de geest van het gebed te bewaren doorheen de dag; eerder als een gebeuren van het hart dan van het verstand. Laat het in je gebeuren, knipoog regelmatig naar God, bemin je naaste mét de Heer, doe het huishouden verbonden met Hem, ga werken met Hem aan je zijde, als je ziek bent verinnig je met Hem,… Kortom: laten we aandacht schenken aan onze verbondenheid met de Heer, misschien tijdens deze advent niet iets intenser dan de tijd door het jaar. Het zal ons helpen ons hart klaar te maken opdat het met Kerst een lege kribbe mag zijn klaar om het Christuskind met heel veel liefde te kunnen ontvangen.

Zoals beloofd in mijn adventsbrief gaan we in ‘Van Woord naar leven’ de komende vier weken veel aandacht besteden aan het thema ‘Hoop doet leven’. Hoop opent een mens voor wat naar Hem toekomt. Wanhoop daarentegen sluit een mens voor wat komen gaat. Laat ons mensen zijn/worden van hoop; hoopdragende mensen, verlangend naar, en verliefd op, dátgene of Diegene die ons geschonken wordt.

Een genadevolle adventstijd voor ieder van u,

kris

Reageren of uitwisselen betreffende de overweging kan via de blog Van Woord naar leven.

Vader,
moge uw Geest ons hart de komende weken bezielen opdat we innerlijk alert mogen zijn voor uw genade die Gij doorheen Christus ons schenken wil tijdens deze advent. Moge alzo ons huis, onze werkvloer, onze gemeenschap, ons ziekenbed, onze buurt, de stal zijn waar we samen met Maria en Jozef, en met de vele herders het Kind mogen ontvangen en aanbidden.
In Christus, onze Heer.
Amen.