zaterdag in week 20 door het jaar
Uit de profeet Ezechiël 43, 1-7a
Ezechiël had voorspeld, dat bij ontrouw de heerlijkheid van de Heer de tempel zou verlaten. Tijdens de ballingschap voorspelt Ezechiël dat deze heerlijkheid van de Heer zal terugkeren. Maar nu zal hij wonen in de mensen zelf. Zij vormen de levende bouwstenen voor de woning van de Geest.
Toen nam de man mij mee naar de oostpoort. En daar, vanuit het oosten, zag ik de God van Israël in zijn majesteit verschijnen, met een geluid als het gebulder van de zee, en de aarde straalde ervan. Wat ik zag, leek op wat ik had gezien toen ik de verwoesting van de stad zag, en op wat ik had gezien bij het Kebarkanaal, en ik wierp me voorover op de grond. De stralende verschijning van de Heer ging door de oostpoort de tempel binnen.
Toen hief een geest mij op en bracht me naar de binnenhof, en ik zag dat de tempel vol was van de majesteit van de Heer. Toen hoorde ik dat er vanuit de tempel tegen mij gesproken werd, terwijl de man naast mij stond: ‘Mensenkind, dit is de plaats van mijn troon, de plaats waar Ik mijn voeten zet. Hier zal Ik voorgoed blijven wonen te midden van de Israëlieten.’
Psalm 85, 9ab + 10 + 11 + 12 + 13 + 14
Refr.: De glorie van de Heer woont onder ons.
Ik wil horen wat God ons zegt.
De Heer spreekt woorden van vrede.
Voor wie Hem eren is zijn hulp nabij:
zijn glorie komt wonen in ons land.
Trouw en liefde omhelzen elkaar,
recht en vrede begroeten elkaar met een kus,
trouw bloeit uit de aarde op,
recht ziet uit de hemel toe.
De Heer geeft al het goede:
ons land zal vruchten geven.
Het recht gaat voor God uit
en baant voor Hem de weg.
Vers voor het evangelie (Ps 119, 88)
Alleluia.
Blijf mij trouw, laat mij leven, Heer,
dan houd ik mij aan de richtlijn uit uw mond.
Alleluia.
Uit het evangelie volgens Matteüs 23, 1-12
Jezus klaagt de gebreken van de Farizeeën aan en wijst op de plichten tegenover de verantwoordelijken in de nieuwe gemeenschap. De christen zal de nederige dienaar zijn van zijn broeders. Hij zal zich niet de eigenschappen aanmatigen die alleen aan God of aan zijn Zoon toekomen.
Jezus zich tot de menigte en tot zijn leerlingen en zei:
‘De schriftgeleerden en de farizeeën hebben plaatsgenomen op de stoel van Mozes. Houd je dus aan alles wat ze jullie zeggen en handel daarnaar; maar handel niet naar hun daden, want ze doen zelf niet wat ze jullie voorhouden. Ze bundelen alle voorschriften tot een zware last en leggen die de mensen op de schouders, terwijl ze zelf geen vinger uitsteken om die te verlichten. Al hun daden zijn erop gericht om door de mensen gezien te worden. Ze verbreden immers hun gebedsriemen en maken de kwastjes aan hun kleren langer, ze verlangen een ereplaats bij feestmaaltijden en in synagogen, en hechten eraan op het marktplein eerbiedig begroet te worden en door de mensen rabbi genoemd te worden. Jullie moeten je niet rabbi laten noemen, want jullie hebben maar één meester, en jullie zijn elkaars broeders en zusters. En noem niemand op aarde vader, want jullie hebben maar één vader, de Vader in de hemel. Laat je ook geen leraar noemen, want jullie hebben maar één leraar, de messias. De belangrijkste onder jullie zal jullie dienaar zijn.
Wie zichzelf verhoogt zal worden vernederd, en wie zichzelf vernedert zal worden verhoogd.’
Van Woord naar leven
Vandaag zegt Jezus: ‘De belangrijkste onder jullie zal jullie dienaar zijn.’
Net voor het instellen van de eucharistie heeft Jezus getoond wat eucharistisch leven betekent. Hij (de Zoon van God!) knielde voor zijn leerlingen neer om hen de voeten te wassen. Hij, de belangrijkste, werd dienaar van zijn leerlingen. Na de voetwassing zei Hij: ‘Ik heb een voorbeeld gegeven; wat Ik voor jullie heb gedaan, moeten jullie ook doen.’
Christen zijn is dus dienaar zijn. Niet enkel voor hen die ons liggen, maar ook (en misschien vooral) voor hen die ons niet zo liggen. In de dienstbaarheid ligt een stille genade verborgen die mensen ten diepste raakt. Doorheen de dienstbaarheid is Jezus werkzaam en raakt Hij aan. Daarom is het goed dat we onze dienstbaarheid in naam van de Heer doen, dat wil zeggen: vanuit zijn tegenwoordigheid in ons; met Hem en in Hem. Dus geen zelfprestatie, maar in zuivere overgave aan de aanwezige Heer.
Of om het met de woorden van Paulus te zeggen: ‘Ikzelf leef niet meer, maar Christus leeft in mij.’
Helend, voor Kerk en samenleving.
Een mooi weekend,
kris
Reageren of uitwisselen betreffende de overweging kan via de blog Van Woord naar leven.
Laten wij bidden
Heer,
leer ons wat het betekent de mindere te willen zijn. Niet uit een gevoel van onwaardigheid, maar juist vanuit het waardebesef dat Gij ieder van ons uitkiest om door ons heen dienstbaar te zijn. Leer ons de liefde van het evangelie te verstaan en te beminnen.
Alle dagen van ons leven.
Amen.
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
Bernardus van Clairvaux († 1153)
Jeugd
Bernardus wordt in 1090 geboren in Fontaines, dat dichtbij Dijon, de hoofdstad van Bourgondië, gelegen is. Zijn ouderlijk huis is een kasteel op een heuvel aan de doorgaande weg naar Parijs. Zijn vader is de grootgrondbezitter Tescelin le Roux, heer van Fontaines, en zijn moeder is Aleth van Montbard. Beide ouders zijn van hoge Bourgondische adel. Bernard is de derde zoon in een gezin van zes jongens en één meisje. De oudste twee zoons worden voorbestemd voor bestuurlijke en militaire functies. De derde zoon wordt volgens de traditie van die tijd ‘afgestaan aan de kerk’ en daarom voorbereid op een carrière binnen de katholieke kerk. Het is daarom begrijpelijk dat Bernardus vanaf zijn negende jaar een soort gymnasiumopleiding krijgt aan de kapittelschool van Saint-Vorles in Châtillon-sur-Seine.
Keuze voor een strenge kloosterorde
Bernardus is waarschijnlijk pas vijftien jaar als zijn moeder sterft. De eerste jaren hierna leeft hij het luxeleven van een jonge edelman, maar dat bevredigt hem steeds minder. Hij zondert zich steeds meer af, piekert over zijn bestemming en raakt ervan overtuigd dat hij moet kiezen voor het kloosterleven. Vanaf 1110 start hij in huiselijke kring met een eigen, experimentele monniksgemeenschap. Twee jaar later weet hij in zijn enthousiasme zowel een oom als zijn broers en vrienden over te halen zich samen met hem te melden bij het kort daarvoor gestichte klooster van Cîteaux. Dat is een bijzondere keuze, omdat het voor mannen van adellijke afkomst volstrekt logisch zou zijn om te kiezen voor de invloedrijke en welgestelde kloosterorde van Cluny. De keuze van Bernardus en zijn bijna dertig metgezellen is van een radicaliteit die er niet om liegt. Ze worden aangetrokken door een strenge toepassing van de kloosterregels van Benedictus, die monniken voorschrijft zowel veel te bidden als hard te werken. En dat laatste was er in de Orde van Cluny inmiddels nogal bij ingeschoten.
Abt op jonge leeftijd
Het in 1098 door Robert van Molesme gestichte kloostertje Cîteaux is bij de toetreding van Bernardus en zijn metgezellen nog volop in opbouw. En het raakt door deze grote groep ook meteen overbevolkt. Vandaar dat de abt, de uit Engeland afkomstige Stefan Harding, al snel besluit dat het beter is dat Bernardus met een deel van zijn groep een dochterklooster gaat stichten. Bernardus krijgt daarvoor de beschikking over een dichtbegroeid stuk bos, gelegen in het dal van een zijrivier van de Aude in de Champagnestreek, dat eigendom is van zijn neef Josbert le Roux. De ligging hiervan is zeer geschikt vanwege de nabijheid van stromend water en de doorgaande weg van Lyon naar Reims. Aan die door de graven van Champagne beschermde route liggen verscheidene steden met jaarmarkten. Deze plek is dus ook een goede uitvalsbasis voor de latere reizen van Bernardus. Hij noemt de met zijn medebroeders ontgonnen open plek in de vallei: Claire Vallée (heldere vallei), en daarvan wordt de naam van het nieuwe klooster, Clairvaux, afgeleid. Dat ontginnen is overigens een hels karwei. Omdat Bernardus geen giften van buitenaf accepteert en een uiterst sober, ascetisch leven voorstaat, hebben hij en zijn groep in het begin grote moeilijkheden. Bernardus krijgt zelfs een burn-out en houdt er zijn leven lang maag- en darmklachten aan over. Na de zware aanvangsfase komt er een bloeiperiode en een zodanige toeloop van nieuwe kloosterlingen dat al snel nieuwe dochterkloosters gesticht moeten worden, die elk op hun beurt ook weer eigen dochterkloosters gaan stichten. In 1153, het jaar van de dood van Bernardus, zijn er al 167 ‘Bernardijnse’ kloosters, verspreid over verschillende West-Europese landen.
De reizende abt
Vanwege de visitatie van de bij Clairvaux behorende dochterkloosters is Bernardus veel op reis. Op die reizen spreekt hij ook met andere abten en wereldlijke leiders en preekt op vele plaatsen. Zijn naambekendheid neemt almaar toe. Daarom ook wordt hij uitgenodigd adviezen te geven, te bemiddelen bij allerlei conflicten en de specifieke belangen van de katholieke kerk te verdedigen. Zo raakt hij ook betrokken bij kerkpolitieke zaken als het oplossen van een conflict tussen twee rivaliserende pausen en het organiseren van de Tweede Kruistocht. Voor de eerste kwestie reist hij door Europa om steun te verwerven voor de sobere en hervormingsgezinde paus Innocentius II. Door de inspanningen van Bernardus wordt Duitse militaire hulp geboden en kan Innocentius de pauselijke troon in Rome bestijgen. Voor de tweede kwestie krijgt Bernardus een opdracht van de uit zijn eigen klooster afkomstige paus Eugenius III. Die is van mening dat de verovering door Turkse moslims van het graafschap Edessa, een kruisvaardersstaat in Oost-Turkije ontstaan tijdens de Eerste Kruistocht, ongedaan gemaakt moet worden. Volgens de overleveringen reist Bernardus op een ezel rond en verricht hij verschillende wonderen; zo weet hij vorsten en voetvolk over te halen tot militaire actie in het Midden-Oosten. De Tweede Kruistocht wordt overigens een groot fiasco, maar dat ligt meer aan incompetentie van de militaire leiding en gebrek aan onderlinge afstemming dan aan Bernardus’ voorbereidende werkzaamheden.
Strijdend voor ontvankelijkheid voor Gods genade
Gedurende de 38 jaar waarin Bernardus abt van Clairvaux is, schrijft hij in een meeslepende en literaire stijl vele religieuze verhandelingen en honderden brieven en preken. In zijn benadering van de geloofsgeheimen en de Bijbelse teksten is hij nogal intuïtief en dat is kenmerkend is voor zijn spiritueel-mystiek denken. Volgens hem kan het christelijk geloof niet vruchtbaar doorwerken via de rationele weg. Daarom ook valt hij de geleerde filosoof en theoloog Pierre Abélard aan, die God en de schepping probeert te doorgronden door een logische analyse. Volgens Bernardus ondermijnt dat het geloof en hij weet de geloofsopvattingen van Abélard op het Concilie van Sens veroordeeld te krijgen.
Bernardus’ dood
In zijn laatste jaren is Bernardus terug in zijn eigen klooster. Slechts eenmaal komt hij nog daarbuiten in actie en wel voor een bemiddeling tussen de bisschop van Metz en de hertog van Lotharingen. Na een ziekbed van enkele maanden sterft hij op 20 augustus 1153. Hij wordt begraven in de eigen abdij. Tijdens de Franse Revolutie wordt het klooster van Clairvaux ontmanteld en in 1792 worden zijn stoffelijke resten overgebracht naar de kathedraal van Troyes. Bernardus wordt in 1174 heilig verklaard en in 1830 tot kerkleraar uitgeroepen.
Jan Verheyen, verbonden aan de pastorale eenheid ‘Heilige Gummarus en Zalige Beatrijs’ in Lier’
Bernardus van Clairvaux
Laten wij bidden
Heer,
leer ons wat het betekent de mindere te willen zijn. Niet uit een gevoel van onwaardigheid, maar juist vanuit het waardebesef dat Gij ieder van ons uitkiest om door ons heen dienstbaar te zijn. Leer ons de liefde van het evangelie te verstaan en te beminnen.
Alle dagen van ons leven.
Amen.