We zijn vergeten wat echte overvloed is

Over de ervaring van, en het verlangen naar, échte overvloed

Door Sim D’Hertefelt

Ik mocht de afgelopen tijd het boek Let Us Dream: The Path to a Better Future van paus Franciscus bewerken tot een onlinecursus. Eén kernwoord in dat boekje sprak me bijzonder aan: overflow. Het woord verwijst naar een ervaring die me in m’n leven en werk dierbaar geworden is. Ik vertaal het als overvloed, maar dan moet ik wel uitleggen naar welke ervaring het precies verwijst. 

Want ik denk dat overvloed in onze tijd een vergeten ervaring geworden is. Vreemd genoeg. 

Paus Franciscus verstaat onder overflow het spontaan verschijnen van oplossingen die tegenstellingen overstijgen. De beperkende oevers van ons denken worden doorbroken en onvermoede nieuwe wegen dienen zich aan. Als een fontein die overstroomt. Het gebeurt vanzelf, maar toch is er een bijzonder soort van inspanning voor nodig. Namelijk de inspanning van de dialoog, ons eigen gelijk opgeven, echt luisteren naar de ander, onzekerheid uithouden, wachten, bidden, hopen… Volgens de paus gebeurt overflow omdat het hart van God zelf overvloeit van nieuwe mogelijkheden om te leven en lief te hebben. 

Als ik overflow vertaal door overvloed, dan verwijs ik dus niet naar de ervaring van 10 soorten sla en 50 soorten cornflakes in de rekken van de supermarkt, of de 500 tv-programma’s waar we vanavond uit kunnen kiezen. 

Nochtans zijn we net dat onbewust gaan geloven. Dat we leven in een maatschappij van overvloed en dat die overvloed bestaat uit een oeverloze keuze aan gelijkaardige oplossingen die ons uiteindelijk niet écht voeden. De 10 soorten sla zijn allemaal gekweekt op water en even smakeloos. De 50 soorten cornflakes bieden allemaal vooral loze suikers die ons lichaam niet echt opbouwen. De 500 tv-programma’s zijn veelal variaties op dezelfde thema’s, met dezelfde procedés en een beperkte set van steeds terugkerende motieven: macht, agressie, lust, wraak, eer… die onze geest meer ondermijnen dan verheffen. 

Dat is geen overvloed, maar overdaad. Het voedt niet echt. Het verveelt uiteindelijk en laat ons hongerig achter. Nee, we leven niet in overvloed, maar wel in een maatschappij van schrijnende, onzichtbare schraalheid. 

De ervaring van echte overvloed is iets geheel anders. Ik denk bijvoorbeeld aan de salades die ik pluk uit m’n eigen tuin. Ik wandel de tuin in en pluk zomaar 16 soorten blaadjes en bloemen van wilde kruiden. Een bommetje van texturen en smaken dat niet alleen m’n lichaam voedt, maar ook m’n oog verzadigt en m’n geest verwondert over de grenzeloze genade van de aarde en onze Schepper. 

Ervaringen van échte overvloed roepen herinnering op aan het paradijs. Een vaag vermoeden dat zó het leven eigenlijk bedoeld is. Een heimwee die vooruit wijst naar de verre toekomst van een voltooide wereld. 

Het zijn ervaringen die nu al een beetje smaken naar de finale vervulling van al onze verlangens. Het zijn oplossingen voor actuele problemen waar iets van eeuwigheidswaarde in doorklinkt. Zó kan het in principe voor altijd en altijd zijn. 

Ik denk dat veel mensen snakken naar overvloed. We weten wel hoe het voelt, omdat we het ooit al eens ervaren hebben. Maar we lijken telkens opnieuw te vergeten hoe belangrijk het wel is. Misschien omdat het vaak zo gewoon is: de eenvoud van een verblijf in de natuur, de verbondenheid van verhalen vertellen bij het kampvuur, iets kunnen betekenen voor iemand, een onverhoopt woord van bemoediging of waardering…

Het is mogelijk om ons leven, werk en relaties steeds meer te richten op overvloed. Ik kan getuigen: overvloed gebeurt. Onverwacht natuurlijk, dat wel, maar niet vergeefs en vaak verbluffend. 

Wat er zou gebeuren als politici, arbeiders, economen, bedienden, academici, zorgkundigen, managers, huisvrouwen en -mannen, ondernemers, journalisten, technici… allemaal binnen hun context zouden handelen met iets meer eeuwigheidswaarde? Ik ben razend benieuwd. 

Het beste moet nog komen en het is niet meer-van-hetzelfde. 

° Bron: Kerknet.be