‘Allen broeders’ ~ 5 ideeën om niet overheen te lezen
Over een positief populisme, onrechtvaardige oorlog, de afschaffing van de doodstraf, een economische mythe en de hervorming van de Verenigde Naties.
#1 ‘Gesloten’ populisme is een misvorming
In hoofdstuk 5 staat paus Franciscus stil bij de term populisme. Hij stelt vast dat het een scheldwoord is geworden, van toepassing op politici die verguisd (of opgehemeld) worden omdat ze inspelen op wat er leeft bij mensen.
De paus herinnert eraan dat een term als ‘volk’ (in het Italiaans popopo) niets negatiefs inhoudt.
Om aan te duiden dat de samenleving meer is dan de optelsom van individuen, is een categorie als volk nodig. (157)
Er zijn volksleiders die het gevoel van een volk kunnen interpreteren. Zij kunnen het volk verzamelen en leiden naar een duurzaam project van verandering en groei, dat ook inhoudt dat ze hun plaats afstaan aan opvolgers in het algemeen belang. Maar dit kan ook verglijden naar een ongezond populisme wanneer iemand consensus bouwt met als doel de volkscultuur politiek te gebruiken voor persoonlijk gewin en macht. Of om populariteit te krijgen op basis van de laagste en meest egoïstische overtuigingen. (159) Dit ‘gesloten populisme’ noemt paus Franciscus een misvorming.
#2 Er bestaat geen rechtvaardige oorlog
Regelrecht tegenover een cultuur van dialoog, staat oorlog. Oorlog toont zich soms als een oplossing in dramatische situaties, maar het is een vals antwoord en geen echte oplossing. Oorlog voegt alleen meer vernietiging toe aan het sociale weefsel van landen en van de wereld.
Paus Franciscus maakt komaf met het concept ‘rechtvaardige oorlog’ dat de Kerk voorheen wel aanvaardde. Ook voorgangers veroordeelden dat concept al, vooral na de preventieve oorlog in Irak in 2003 op basis van valse voorwendsels.
Nu weerklinkt het duidelijk in een leerstellige tekst: er bestaat geen rechtvaardige oorlog.
Letterlijk: Vandaag is het heel moeilijk om rationele criteria uit voorbije eeuwen vol te houden en te spreken van een mogelijke rechtvaardige oorlog. Nooit meer oorlog! (258)
#3 De doodstraf is niet meer van deze tijd
Net als de oorlog is ook de doodstraf geen echte oplossing maar een toevoeging van kwaad. Vandaag bevestigen we klaar en duidelijk dat de doodstraf ontoelaatbaar is en dat de Kerk zich vastberaden wil inzetten om de afschaffing in de hele wereld te bevorderen. (263)
Het is onmogelijk dat staten vandaag geen ander middel hebben dan de doodstraf om mensen te beschermen tegen misdadigers. Nog erger zijn terechtstellingen zonder proces en tegen de wet. Dat zijn opzettelijke moorden begaan staten en hun tussenpersonen. (267)
Christenen en mensen van goede wil zijn geroepen om te strijden voor de afschaffing van de doodstraf en de verbetering van omstandigheden in detentie.
De paus verbindt zijn kritiek op de doodstraf ook een levenslange gevangenisstraf. Levenslang is eigenlijk een verborgen doodstraf. (268)
#4 Privébezit niet absoluut
De paus herinnert eraan dat de christelijke traditie persoonlijk bezit nooit als absoluut of onaantastbaar heeft beschouwd maar benadrukte altijd de sociale functie van welk bezit dan ook.
De wereld is er voor iedereen, want iedereen wordt op deze aarde geboren met dezelfde waardigheid. Zo is ook al wat de aarde voortbrengt, voor iedereen.
Dat is basisprincipe van de hele ethisch-sociale leer, zo verwijst de paus naar Populorum Progressio, encycliek uit 1967. Recht op privébezit kun je alleen beschouwen als een afgeleide daarvan, dat echter nooit voorgaat op het eerste. (120)
#5 De Verenigde Naties moeten hervormd worden
In zijn vorige sociale encycliek Laudato Si’ klaagde de paus al aan dat de beloofde veranderingen in de financiële ethiek na de economische crisis van 2007-2008 er niet kwamen. Integendeel, voegt hij nu toe: Ze hebben geleid tot nog meer individualisme en vrijheid voor de echte krachten die de wereld regeren en die altijd weer manieren vinden om buiten schot te blijven.
Die echte machten zijn niet meer de nationale staten, maar transnationale economische en financiële spelers.
Daarom moeten onze internationale politieke instellingen sterker worden en dringt een hervorming van de Verenigde Naties zich op, zo stelt de paus in paragrafen 170 tot 175. En het doel daarvan moet zijn dat het echt een familie van naties wordt. Vanzelfsprekend moet haar macht ook gereglementeerd worden, klinkt het. Zo moet de VN geen orgaan worden dat aangestuurd wordt door een groepje nationale staten of dat één bepaalde cultuur oplegt. Bij die hervorming kan het zich baseren op de doelstellingen geformuleerd in het charter en de preambule: de ontwikkeling en bevordering van de souvereiniteit van het recht.
Zonder rechtvaardigheid is er immers geen universele broederlijkheid mogelijk.
Bron: Kerknet.be
