28 dec – HH. Onschuldige Kinderen
Vandaag gedenken we de heilige Onschuldige Kinderen van Bethlehem, jonge levens die werden uitgeroeid door de machtshonger en angst van Herodes. Hun tragische dood roept ons op stil te staan bij het onrecht dat zoveel kinderen in onze tijd treft door de oorlogen die de wereld vandaag teisteren. Mogen de lezingen van vandaag ons inspireren en aansporen tot gebed, bezinning en een actieve inzet voor een wereld gekenmerkt door rechtvaardigheid, vrede en menselijkheid.
Uit de eerste brief van Johannes 1, 5 – 2, 2
Deze lezing roept ons op tot eerlijkheid en oprechtheid in ons geloofsleven: wie in de duisternis wandelt, leeft niet volgens de waarheid van God. Toch biedt deze boodschap ook hoop, want door onze zonden te belijden schenkt God ons vergeving in Christus.
Vrienden,
dit is wat wij Jezus hebben horen verkondigen en wat we u verkondigen: God is licht, er is in Hem geen spoor van duisternis. Als we zeggen dat we met Hem verbonden zijn terwijl we onze weg in het duister gaan, liegen we en leven we niet volgens de waarheid. Maar gaan we onze weg in het licht, zoals Hijzelf in het licht is, dan zijn we met elkaar verbonden en reinigt het bloed van Jezus, zijn Zoon, ons van alle zonde.
Als we zeggen dat we de zonde niet kennen, misleiden we onszelf en is de waarheid niet in ons. Belijden we onze zonden, dan zal Hij, die trouw en rechtvaardig is, ons onze zonden vergeven en ons reinigen van al het onrecht dat wij bedrijven. Als we zeggen dat we nooit gezondigd hebben, maken we Hem tot een leugenaar en is zijn woord niet in ons.
Kinderen, ik schrijf u dit opdat u niet zondigt. Maar mocht een van u zondigen, dan hebben wij een pleitbezorger bij de Vader: Jezus Christus, de rechtvaardige. Hij is het die verzoening brengt voor onze zonden, en niet alleen voor die van ons, maar voor de zonden van de hele wereld.
Tussenzang: Ps 124, 2-5 + 7b-8
Refr.: Onze hulp is de naam van de Heer.
Was de Heer niet voor ons geweest
toen de mensen zich tegen ons keerden,
ze hadden ons levend verslonden,
zo hevig was hun woede.
Dan had het water ons meegesleurd,
de stroom ons overspoeld,
wij zouden zijn overspoeld
door het ziedende water.
Het net is gescheurd en wij,
wij zijn ontkomen.
Onze hulp is in de naam van de Heer,
die hemel en aarde gemaakt heeft.
Vers voor het evangelie
Alleluia.
U, God, loven wij.
U, Heer, prijzen wij.
U looft het koor der martelaren.
Alleluia.
Uit het evangelie volgens Matteüs 2, 13-18
Herodes, in angst om zijn macht te verliezen, laat alle jongetjes van twee jaar en jonger in Betlehem en wijde omgeving doden om de pasgeboren koning der Joden uit de weg te ruimen. Om aan dit wrede plan te ontkomen, vlucht Jozef met Maria en Jezus naar Egypte, geleid door Gods waarschuwing in een droom.
Na het vertrek van de magiërs verscheen er aan Jozef in een droom een engel van de Heer, die zei: ‘Maak je gereed en vlucht met het kind en zijn moeder naar Egypte. Blijf daar tot ik je weer roep, want Herodes is naar het kind op zoek en wil het ombrengen.’ Jozef maakte zich gereed en week nog diezelfde nacht met het kind en zijn moeder uit naar Egypte, waar hij bleef tot de dood van Herodes. Zo moest in vervulling gaan wat bij monde van de profeet door de Heer is gezegd: ‘Uit Egypte heb Ik mijn Zoon geroepen.’
Toen Herodes begreep dat hij door de magiërs misleid was, werd hij verschrikkelijk kwaad, en afgaande op het tijdstip dat hij van de magiërs had gehoord, gaf hij opdracht om in Betlehem en wijde omgeving alle jongetjes van twee jaar en jonger om te brengen. Zo ging in vervulling wat gezegd is door de profeet Jeremia: ‘Er klinkt een stem in Rama, geween en luid geklaag. Rachel beweent haar kinderen en wil niet worden getroost, want ze zijn er niet meer.’
Van Woord naar leven
DE BITTERE VRUCHT VAN MACHTSHONGER
(Bij Mt 2, 13-18)
Herodes, gedreven door angst om zijn macht te verliezen, greep naar een afschuwelijke daad. Zijn heerschappij, gebaseerd op angst en controle, leidde tot het afslachten van vele onschuldige jonge levens. Dit toont hoe destructief een obsessie van macht kan zijn. Angst en machtshonger verblinden de mens, waardoor liefde en menselijkheid verdwijnen. Het is een tijdloze waarschuwing: waar angst regeert, verdwijnt het licht van God.
De tragedie van die dag weerspiegelde zich in de rauwe pijn van vele ouders in het Betlehem van toen. Hoe hartverscheurend moet het beeld geweest zijn van moeders en vaders die hun kinderen hadden verloren. Een ongekende smart! Het klonk door in de woorden van de profeet Jeremia: ‘Rachel beweende haar kinderen en wilde niet worden getroost, want ze waren er niet meer.’ Deze woorden weerspiegelen de onpeilbare diepte van dit menselijk verdriet.
Toch zien we in dit verhaal de hand van God die Jezus beschermt. Door een droom leidde Hij Jozef om zijn gezin naar Egypte te brengen. Dit ingrijpen van God laat zien dat Hij, zelfs te midden van het kwaad, de mensheid en zijn plan niet loslaat. Het bleef echter een grote tragedie voor de gedode kinderen en hun gezinnen, die we nooit mogen vergeten. Het is goed dat we dit jaarlijks blijven gedenken.
Vandaag, meer dan tweeduizend jaar later, horen we nog steeds de echo van deze tragedie in onze wereld. Denk aan de vele kinderen die hun leven verliezen in de oorlogen van onze tijd: in Oekraïne, het Heilige Land, en op vele andere plaatsen die minder in het nieuws komen. Gewone huizen waar gezinnen wonen, kindercrèches, scholen, ziekenhuizen – plaatsen van vrede en veiligheid – worden veranderd in slagvelden. Families worden uiteengerukt, kinderen groeien op in angst en verdriet. Zoals paus Franciscus het steeds herhaalt: Oorlog is altijd een nederlaag voor de mensheid, een schreeuw tegen de wil van God.
Waarom toch deze onnodige offers, waarom deze onmenselijkheid?
Deze donkere realiteit vraagt om een antwoord van ons als christenen. Te midden van dit kwaad en deze duisternis worden wij geroepen om licht te zijn. Laten we dragers van hoop en vrede zijn, in onze gezinnen, onze gemeenschappen, in de hele wereld. Onze wereld heeft meer dan ooit Gods licht nodig. Het is aan ons om dit licht door onze daden, woorden en gebeden uit te dragen.
Laten we daarom, terwijl we vandaag de Onschuldige Kinderen gedenken, bidden voor alle kinderen die lijden onder geweld en onrecht. Laten we hen in ons hart dragen. En laten we ons inzetten voor een wereld waarin elk kind kan opgroeien in vrede, liefde en waardigheid.
Moge God ons helpen om zijn licht en liefde uit te stralen in deze donkere tijden.
Laten we bidden
Vader,
wij bidden voor alle kinderen
die lijden onder oorlog, geweld en onrecht.
Wees hun licht, hun troost en hun hoop.
Raak de harten van onze wereldleiders,
dat zij kiezen voor vrede en rechtvaardigheid.
Vergeef zij die kwaad doen,
breng hen tot inzicht.
Help ons allen om lichtdragers te zijn
in deze vaak donkere wereld.
In Christus, onze Heer.
Amen.
Geliefde mensen, in deze dagen van vrede en licht rond de kerststal, laten we de kinderen die vandaag slachtoffer zijn van oorlogsgeweld in ons hart meedragen. Laten we hen nooit vergeten. Nooit!
Om mee op weg te gaan
Suggestie: In deze dagen, waarin velen van ons samenkomen met familie en vrienden aan feesttafels of bij aperitiefmomenten, kunnen we een kort moment van stilte inlassen. Laten we tijdens dat moment stilstaan bij de tragedie van de oorlogen van deze tijd, bij de talloze slachtoffers, en in het bijzonder bij de kinderen die hieronder lijden of hun leven verliezen. Een moment van bezinning om de harde realiteit te gedenken die, ondanks deze feestdagen, voor velen, jammer genoeg, een bittere ernst is.
Blog ‘Van Woord naar leven’
Reageren of uitwisselen betreffende de lezingen of de overweging, kan via de blog ‘Van Woord naar leven’.
Om de kwaliteit van het gesprek te waarborgen worden de reacties geplaatst na moderatie.
De Bijbelteksten zijn ontleend aan de NBV21, © Nederlands-Vlaams Bijbelgenootschap.
De korte inleidingen op de lezingen zijn van de hand van Kris.
HH. Onschuldige Kinderen
De Katholieke Kerk viert op 28 december het feest van de Heilige Onschuldige Kinderen, ook wel vroeger bekend als het feest van de ‘Onnozele Kinderen’. Bedoeld worden de onschuldige jongetjes van Bethlehem die in opdracht van koning Herodes werden vermoord. Omdat zij stierven in de plaats van het Kerstkind, worden zij als martelaren vereerd.
Herodes en het kerstkind
De Onschuldige Kinderen zijn de eerste slachtoffers van de vijanden van Christus. In het tweede hoofdstuk van het Evangelie van Matteüs staat dat Herodes bang was dat de komst van een nieuwe Joodse koning het einde van zijn macht zou betekenen. Van de Wijzen uit het Oosten hoort Herodes dat de nieuwe heerser in Bethlehem geboren zal worden. Als de Wijzen in een droom vernemen dat Herodes het Kind Jezus wil doden, besluiten ze hem om de tuin te leiden. Herodes komt daarachter en ontsteekt in woede. Hij zond zijn mannen uit en liet in Bethlehem en omstreken al de jongens van twee jaar en jonger vermoorden (Mt. 2:16).
Profetie van Jeremia
Volgens Matteüs is met de kindermoord van Bethlehem een profetie van Jeremia in vervulling gegaan:
“Een klacht werd in Rama gehoord, geween en luid gejammer: Rachel, wenend om haar kinderen, wil niet meer getroost worden, omdat zij niet meer zijn” (Jer. 31:15, Mt. 2:18).
Rama was een stad iets ten noorden van Jeruzalem van waaruit de Joden naar Babel werden gedeporteerd. Jeremia laat Israëls stammoeder Rachel, die in Bethlehem begraven lag, weeklagen over de verbanning van haar geslacht. Matteüs ziet Rachel als de verpersoonlijking van de ontroostbare moeders wier kinderen werden vermoord.
Historisch
Of de kindermoord van Bethlehem teruggrijpt op een historische gebeurtenis, is moeilijk te bepalen. De enige bron is het Evangelie van Matteüs; de andere evangelies, zowel de canonieke als de apocriefe, zwijgen erover. Ook de Joodse geschiedschrijver Flavius Josephus (37-100) vermeldt deze tirannieke daad van Herodes de Grote niet. Wel beschrijft hij andere wreedheden die deze koning aan het einde van zijn leven beging. Herodes – beducht voor zijn troon – schrok er bijvoorbeeld niet voor terug om zijn eigen vrouw, zonen en vrienden te laten doden.
Aantal slachtoffers
Nergens noemt Matteüs het aantal vermoorde zuigelingen. Dat weerhield sommige kerkvaders er echter niet van zelf getallen te noemen. Zo zegt de Griekse overlevering dat er sprake was van 14.000 vermoorde jongetjes. In de Syrische liturgie spreekt men van 64.000 slachtoffers. Latijnse schrijvers uit de Middeleeuwen identificeerden de kinderen van Bethlehem met de 144.000 martelaren uit de Openbaring van Johannes die in het hemelse Jeruzalem het Lam aanbidden:
“Zij zijn vrijgekocht als de eerstelingen van de mensheid, voor God en het Lam” (Openb. 14:4).
Moderne auteurs die geloven in de historiciteit van de kindermoord van Bethlehem, beweren dat het aantal slachtoffers hooguit enkele tientallen bedroeg. Bethlehem was namelijk in Herodes’ tijd een klein stadje. Dat zou verklaren waarom de kindermoord niet in de profane geschiedenisboeken terecht is gekomen.
Martelaren
In de katholieke traditie is de kindermoord van Bethlehem altijd als een feit beschouwd. Kerkvaders leerden dat God de onschuldige jongetjes van Bethlehem had voorbestemd om door hun dood te getuigen van de Messias. Volgens Augustinus (354-430) zijn deze kinderen niet alleen heilig omdat ze omwille van Jezus gestorven zijn, maar ook omdat ze in Diens plaats gedood werden (Sermo 10 de Sanctis).
Liturgie
Het is niet bekend wanneer het feest van de Onschuldige Kinderen werd ingevoerd. De oudste bron die het feest op 28 december stelt, is het Sacramentarium Leoninum uit omstreeks 485. In de Griekse traditie verschijnt het feest enkele eeuwen later op de liturgische kalender, maar dan niet op 28 december maar op 29 december. In de Syrische en de Chaldeeuwse traditie wordt het feest van de Heilige Onschuldigen op 27 december gevierd. In de Armeense Kerk vindt het feest plaats op de derde maandag na Pinksteren.
Kerstoctaaf
Het feest van de Onschuldige Kinderen valt binnen het Octaaf van Kerstmis, de liturgische achtdaagse van 25 december tot en met 1 januari. Op de tweede, derde en vierde dag van het octaaf worden de feesten gevierd van respectievelijk Sint-Stefanus, Sint-Jan (Johannes) de Evangelist en de Onschuldige Kinderen. Hun relatie met het Kerstfeest is dat zij op bijzondere wijze hebben getuigd van de betekenis van de komst van Christus: Stefanus is de eerste geloofsgetuige die willens en wetens als martelaar stierf voor het christelijk geloof; Johannes is de geloofsgetuige die in zijn evangelie het mysterie van de Menswording van God beschreef; en de Onschuldige Kinderen waren de eersten wier bloed voor het Kerstkind vergoten werd. De Latijnse traditie eert hen daarom als Flores Martyrum (‘Uitspruitsels van de Martelaren’).
Kinderfeest
De naam ‘Onschuldige Kinderen’ wekt soms bevreemding, vooral omdat het vroeger bekend stond als ‘Onnozele Kinderen’. Het woord ‘onnozel’ komt van onnosel, de Middelnederlandse vertaling van het Latijnse woord innocens, dat ‘onschuldig’ en ‘onschadelijk’ betekent. Al vrij snel kreeg ‘onnozel’ ook de betekenis van ‘onwetend’, ‘naïef’, ‘dom’ en ‘dwaas’. Zo kwam het dat het kerkelijk feest van Onschuldige Kinderen in de Middeleeuwen samenviel met het volkse Dwazenfeest, dat zijn wortels had in de heidense midwinterrituelen en het Romeinse festum puerorum.
In heel West-Europa stond 28 december in het teken van gekkigheid en de omkering van de maatschappelijke orde. Kinderen kregen het die dag voor het zeggen. Ook in kloosters en kerken werd het gezag overgedragen aan de geringsten in rang. Zo werden er kinderabten en kinderbisschoppen aangesteld. Deze omkering leidde niet zelden tot anarchie met gewelddadige en seksuele uitspattingen. In de 13de eeuw werd het gebruik van deze gezagsomkering verboden. Wat overbleef was een feest waarbij kinderen zich als volwassenen verkleedden en langs de deuren gingen voor lekkernijen. Het kindgerichte Sint-Nicolaasfeest heeft uiteindelijk het folkloristische feest van de Onschuldige Kinderen verdrongen.
Naar een tekst van KRO-NCRV
Van Woord naar leven
DE BITTERE VRUCHT VAN MACHTSHONGER
(Bij Mt 2, 13-18)
Herodes, gedreven door angst om zijn macht te verliezen, greep naar een afschuwelijke daad. Zijn heerschappij, gebaseerd op angst en controle, leidde tot het afslachten van vele onschuldige jonge levens. Dit toont hoe destructief een obsessie van macht kan zijn. Angst en machtshonger verblinden de mens, waardoor liefde en menselijkheid verdwijnen. Het is een tijdloze waarschuwing: waar angst regeert, verdwijnt het licht van God.
De tragedie van die dag weerspiegelde zich in de rauwe pijn van vele ouders in het Betlehem van toen. Hoe hartverscheurend moet het beeld geweest zijn van moeders en vaders die hun kinderen hadden verloren. Een ongekende smart! Het klonk door in de woorden van de profeet Jeremia: ‘Rachel beweende haar kinderen en wilde niet worden getroost, want ze waren er niet meer.’ Deze woorden weerspiegelen de onpeilbare diepte van dit menselijk verdriet.
Toch zien we in dit verhaal de hand van God die Jezus beschermt. Door een droom leidde Hij Jozef om zijn gezin naar Egypte te brengen. Dit ingrijpen van God laat zien dat Hij, zelfs te midden van het kwaad, de mensheid en zijn plan niet loslaat. Het bleef echter een grote tragedie voor de gedode kinderen en hun gezinnen, die we nooit mogen vergeten. Het is goed dat we dit jaarlijks blijven gedenken.
Vandaag, meer dan tweeduizend jaar later, horen we nog steeds de echo van deze tragedie in onze wereld. Denk aan de vele kinderen die hun leven verliezen in de oorlogen van onze tijd: in Oekraïne, het Heilige Land, en op vele andere plaatsen die minder in het nieuws komen. Gewone huizen waar gezinnen wonen, kindercrèches, scholen, ziekenhuizen – plaatsen van vrede en veiligheid – worden veranderd in slagvelden. Families worden uiteengerukt, kinderen groeien op in angst en verdriet. Zoals paus Franciscus het steeds herhaalt: Oorlog is altijd een nederlaag voor de mensheid, een schreeuw tegen de wil van God.
Waarom toch deze onnodige offers, waarom deze onmenselijkheid?
Deze donkere realiteit vraagt om een antwoord van ons als christenen. Te midden van dit kwaad en deze duisternis worden wij geroepen om licht te zijn. Laten we dragers van hoop en vrede zijn, in onze gezinnen, onze gemeenschappen, in de hele wereld. Onze wereld heeft meer dan ooit Gods licht nodig. Het is aan ons om dit licht door onze daden, woorden en gebeden uit te dragen.
Laten we daarom, terwijl we vandaag de Onschuldige Kinderen gedenken, bidden voor alle kinderen die lijden onder geweld en onrecht. Laten we hen in ons hart dragen. En laten we ons inzetten voor een wereld waarin elk kind kan opgroeien in vrede, liefde en waardigheid.
Moge God ons helpen om zijn licht en liefde uit te stralen in deze donkere tijden.
Laten we bidden
Vader,
wij bidden voor alle kinderen
die lijden onder oorlog, geweld en onrecht.
Wees hun licht, hun troost en hun hoop.
Raak de harten van onze wereldleiders,
dat zij kiezen voor vrede en rechtvaardigheid.
Vergeef zij die kwaad doen,
breng hen tot inzicht.
Help ons allen om lichtdragers te zijn
in deze vaak donkere wereld.
In Christus, onze Heer.
Amen.
Geliefde mensen, in deze dagen van vrede en licht rond de kerststal, laten we de kinderen die vandaag slachtoffer zijn van oorlogsgeweld in ons hart meedragen. Laten we hen nooit vergeten. Nooit!
Om mee op weg te gaan
Suggestie: In deze dagen, waarin velen van ons samenkomen met familie en vrienden aan feesttafels of bij aperitiefmomenten, kunnen we een kort moment van stilte inlassen. Laten we tijdens dat moment stilstaan bij de tragedie van de oorlogen van deze tijd, bij de talloze slachtoffers, en in het bijzonder bij de kinderen die hieronder lijden of hun leven verliezen. Een moment van bezinning om de harde realiteit te gedenken die, ondanks deze feestdagen, voor velen, jammer genoeg, een bittere ernst is.
Blog ‘Van Woord naar leven’
Reageren of uitwisselen betreffende de lezingen of de overweging, kan via de blog ‘Van Woord naar leven’.
Om de kwaliteit van het gesprek te waarborgen worden de reacties geplaatst na moderatie.